THE HUNT

De timing is perfect. Op 28 november debatteert het Engelse Lagerhuis over een wetsvoorstel om de vossenjacht te verbieden. Twee dagen later beleeft The hunt van Niek Koppen zijn wereldpremière tijdens het IDFA. De kans dat het parlementsdebat tot een snelle beslissing leidt is vrijwel uitgesloten, daar ligt de kwestie veel te gevoelig voor in Engeland. Voor- en tegenstanders van de vossenjacht bijten elkaar bijkans de strot af. Dus was er een Nederlander voor nodig om een documentaire te maken over een omstreden traditie.

Na afloop van het gesprek wijs ik Niek Koppen op de overeenkomst tussen The hunt en Romance de valentía, de documentaire over stierenvechten van Sonia Herman Dolz. Ook die film volgde een jonge man die zich vol overgave en tegen de tijdgeest in bezighoudt met een geritualiseerde ‘sport’, omstreden vanwege de vermeende wreedheid jegens dieren. Opvallend genoeg is de producent van beide films Kees Ryninks. Koppen noemt de stijl en aanpak van de twee films zeer verschillend, maar erkent dat er een gemeenschappelijke factor is. De Britse antropoloog Garry Marvin is gefascineerd door de relatie tussen mens en dier en werkt al langere tijd samen met Ryninks. Half voor de grap was ooit sprake van een trilogie over het thema. Wellicht komt een trainer van vechthanen voor deel drie in aanmerking.
Ryninks en Marvin liepen al een paar jaar rond met het plan voor The hunt. Nadat Engelse omroepen het uit angst voor het politiek gevoelige onderwerp lieten afweten, besloten ze om de film in Nederland te laten financieren en door een Nederlandse regisseur te laten maken. Koppen: "Ik vroeg me af of dat wel zou lukken, want voor zo’n uitgesproken Brits onderwerp stond men hier niet te springen, dacht ik." De NPS toonde belangstelling en Koppen kon aan de slag. Het succes van De slag in de Javazee, Koppens vorige film, vergemakkelijkte de financiering. Besloten was toen al dat de filmploeg een jaar lang een jachtvereniging (‘hunt’) zou volgen, om op die manier te kunnen laten zien wat de vossenjacht precies inhoudt. Geen interviews met voor- en tegenstanders, maar een registratie van binnenuit. Geen verhullende beeldpoëzie, maar rechtstreekse informatie. Dankzij volledige medewerking van de betrokkenen was Koppen in staat om zelfs de meest omstreden aspecten van de jacht te filmen. "Activisten liggen dagenlang in de bosjes voor die beelden, wij hebben het gewoon door de voordeur gefilmd."

Ambitieuze ex-militair
The hunt volgt Captain Rupert Inglesant, master van de Ludlow Hunt in Shropshire, Midden-Engeland. De Ludlow Hunt is een van de tweehonderd Engelse jachtverenigingen, tezamen goed voor zo’n vijfhonderd jachtpartijen per week en 15.000 banen. De jacht zelf bestaat uit twee fases: de vos wordt door jachthonden opgespoord en door hen en de jagers opgejaagd, daarna wordt hij uit de vossenburcht opgegraven door Jack Russell-terriërs en met een pistoolschot gedood door de huntsmen. Koppen richt zijn aandacht vooral op de master en zijn twee assistenten, respectievelijk verantwoordelijk voor het organiseren van de jacht en het verzorgen van de honden. Aan het begin van The hunt wordt de ambitieuze ex-militair Inglesant ("I believe in the Empire, the Church and the countryside") door zijn voorganger als nieuwe master aangewezen, aan het eind van de film houdt hij een gloedvol pleidooi om de vossenjacht ("het laatste dat we nog over hebben van ons grote verleden") en zijn werk te behouden.
Voorwaarde voor het winnen van het vertrouwen van Inglesant en de leden van de Ludlow Hunt was een ‘neutrale’ blik van de makers. Dat Koppen en Ryninks buitenlanders zijn, heeft daarbij zeker geholpen. "Engelsen die zo onwetend zijn over de jacht als ik, bestaan niet. Binnen de vereniging is ons verzoek uitgebreid besproken en men vroeg onmiddellijk waar ik stond. In alle eerlijkheid zei ik dat ik het niet wist, dat het allemaal nieuw voor me was. Ik had geen enkele stelling. Mijn eerste indruk was dat er vossen worden gedood zonder reden en dat het doden van dieren waar mensen plezier aan beleven niet legitiem kan zijn. Maar goed, dan ga je afwegen. Als hun uitgangspunt klopt en er vossen moeten worden gedood om overpopulatie te voorkomen, is dit dan nog steeds een verwerpelijke methode? Inmiddels vind ik dat niet meer. Werken met gif of klemmen is gevaarlijk voor de beschermde dassen en schieten leidt eerder tot verwonden dan doden. Dankzij de honden is het in ieder geval snel afgelopen voor de vos. Maar in de film maak ik geen keuze. Het is mijn gewoonte om een middenstandpunt in te nemen en de kijker te laten kiezen."

Ultieme wreedheid
Trots is Koppen op de unieke beelden van gangbare praktijken die hij dankzij de benadering-van-binnenuit kon vastleggen: het afschieten van een jachthond die niet meer kan jagen en het uitgraven van de vos door de terriërs. Beide aspecten van de jacht worden door tegenstanders graag aangevoerd als bewijzen van ultieme wreedheid, het uitgraven wordt zelfs voor de jagers afgeschermd. "Het uitgraven is een cruciaal onderdeel van de jacht, maar jagers mogen daar niet bijkomen. Ze zien het in de film voor het eerst en ik ben er van overtuigd dat sommigen niet weten dat het zo gaat."
De suggestie dat de nadruk op een paar sensationele beelden afbreuk doet aan de rest van de film, is aan Koppen niet besteed. "We zullen de film zeker gaan verkopen met de aanbeveling dat hij nog niet eerder vertoonde beelden bevat. Je wilt toch graag dat veel mensen hem gaan zien? De film als geheel geeft een beeld van de vossenjacht dat nog niet eerder is geschetst. Ik hoop dat hij bijdraagt aan de discussie en dat zowel voor- als tegenstanders hem zien. De film verandert geen meningen, daar maak ik me geen illusies over. Maar ik denk dat beide partijen zich heel goed hierin kunnen herkennen en allebei een beter beeld krijgen van de vossenjacht." ‘Een beter beeld’ betekent voor beide partijen: meer dan het cliché van de lokale aristocratie in rode jassen op hun paarden, omringd door een meute jachthonden, zich verzamelend op het dorpsplein of galopperend door de weilanden. Liefhebbers van een dergelijke pittoreske vertekening komen er bekaaid vanaf. "Ik wil afrekenen met het klassieke beeld van jagen. Daarom laat ik in het begin vrij lang een jachtpartij zien, met veel paardrijden. Als je dat gehad hebt, heb je alles wat mensen al weten over de jacht verteld en dan ben je daar verder vanaf. Als het jagen zelf daarna nog terugkeert, gaat het een andere kant op: iemand krijgt zijn paard niet over de greppel, of breekt zijn arm."

Plattelandsbestaan
De antropologische invalshoek van associate producer Garry Marvin is zichtbaar in The hunt. Met slechts het voorbijgaan van de seizoenen als vrijblijvende leidraad, is het beeld van de vossenjacht niet altijd even helder. Indrukwekkend is de film vooral als schets van de Engelse plattelandscultuur. En de gevoelens van bedreigd-zijn die met die cultuur gepaard gaan. Wat The hunt vooral laat zien is dat de jacht beter kan worden geassocieerd met armetierige boerenbedrijven dan met elegante landhuizen. "De tegenstelling tussen stad en platteland is cruciaal en wordt in de film verwoord door de voice over van de master. Hij verwijt de stedelingen onbegrip voor het plattelandsbestaan. Voor hen is het platteland iets waar je in het weekend gaat rondtoeren. Maar de boeren moeten de natuur aanpassen om te kunnen leven. Zoals zij met hun dieren omgaan, gaan Nederlandse boeren met hun varkens om."
"Het doden van dieren, daar moest de film over gaan. Wat me het meeste opviel is dat de hondenverzorger de hele dag met de dood bezig is. Dat voortdurende omgaan met de dood wilde ik ontmythologiseren, plat maken: dit is een man die de huid van beesten stroopt, hun kadavers in stukken hakt en ze aan de honden voert. Dat wilde ik precies zo laten zien als het is, gewoon registreren. Net als het afschieten van de hond. Dat hoort erbij en ik laat het zien als de achteloze daad die het is voor de mannen die het doen. Een oud paard krijgt tijdens de jacht een hartaanval en wordt vervolgens eveneens gevild. Dat is consequent en logisch. Zo’n beeld zegt veel over het platteland, maar stedelingen zien het niet graag. Engelsen hebben toch iets vreemds met dieren. Ik las laatst dat er in Engeland vijf verenigingen bestaan voor de bescherming van de ezel. In een land waar helemaal geen ezels zijn! Je kunt er op straat je kind slaan, daar kijkt niemand van op. Maar als je je hond slaat, ben je je leven niet zeker. Ze zullen nog opkijken van wat ze te zien krijgen in deze film."

Mark Duursma