THE FIVE SENSES

The five senses, die op het afgelopen filmfestival van Toronto werd uitgeroepen tot beste Canadese speelfilm, laat zien hoe mensen door middel van hun zintuigen gestimuleerd worden hun leven eens goed onder de loep te nemen.

Probeer maar eens een structuur te ontdekken of aan te brengen in een film, waarvan de hoofdpersonen druk doende zijn om de structuur in hun eigen leven te veranderen of te herstellen. Ik moest er een nachtje over slapen om The five senses echt te kunnen voelen, ruiken, proeven, horen en zien.
De Canadese regisseur Jeremy Podeswa maakte een film over de vijf zintuigen en nam daarvoor de geschiedenis van een klein meisje dat spoorloos in een park verdwijnt als kapstok. Daar hing hij vijf verhalen aan op over een aantal mensen die in hetzelfde gebouw vertoeven als het kind vlak voor haar verdwijning. Een ieder van hen wordt bijzonder geprikkeld door een van zijn of haar zintuigen. Wat de film ons leert, is dat de betekenis van de zintuigen echter niet altijd letterlijk hoeft te worden opgevat.

Stoïcijns
The five senses opent bijvoorbeeld met een een zeer succesvol masseuse, die sinds de dood van haar man eigenlijk geen gevoel meer heeft. En wat te denken van de oogarts, die langzamerhand zijn gehoor verliest en er door een bevriende callgirl op gewezen moet worden, dat je geluiden ook op een andere manier kunt ervaren. Podeswa laat in zijn tweede film afzonderlijke momenten uit verschillende mensenlevens zien, die misschien niet direct te relateren zijn aan je eigen leven, maar die toch universeel herkenbaar zijn. Je kunt je soms pijnlijk makkelijk identificeren met de gevoelens en gedachten van een personage, zonder dat je altijd begrip kunt opbrengen voor zijn doen en laten. Zo had ik in het begin van The five senses een grote hekel aan de stoïcijns acterende puberdochter van de masseuse. Toen ik echter ontdekte dat haar zonderlinge gedrag wordt bepaald door haar haarscherpe observeringsvermogen, waardoor ze zichzelf in een buitenstaanderspositie manoeuvreert, werd ze mij gaandeweg het meest dierbaar. Bijna alle personages worden door hun zintuigen en hun daarmee nauw samenhangende intuïtie gedwongen een deel van hun leven los te laten, maar uit angst voor het verlies of het onbekende, houden ze zich krampachtig vast aan veilige zekerheden. Elk persoon worstelt zo met de veranderingen in zijn leven en hoewel niet iedereen een oplossing of antwoord weet te vinden, lijkt het toch of ze aan het einde van de film allemaal een zekere rust hebben gevonden.
Een uitzondering hierop is een banketbakster, die dan wel kunstzinnige taartsculpturen fabriceert, maar vergeet dat deze ook nog gegeten moeten worden. Zolang de glazuurlaag er maar goed uitziet, geeft het niet wat er onder zit. Haar gebrek aan smaak wordt doorgevoerd in haar oppervlakkige gedrag, wat er in resulteert dat ze alle confrontaties en problemen uit de weg gaat. Als ze bijvoorbeeld niet weet wat ze met haar Italiaanse vakantieliefde aanmoet, duikt ze onder bij haar doodzieke moeder, onder het mom van liefhebbende, verzorgende dochter. Haar moeder heeft haar echter door en spoort haar voorzichtig aan te vertrekken. Ze wijst haar dochter er op dat ze morgen ook nog wel ziek is. Maar in de slotscène is te zien dat de banketbakster hier niet veel van opgestoken heeft en nog steeds op de vlucht slaat voor moeilijkheden.

Kille schoonheid
The five senses is een aaneenschakeling van flarden en momentopnames, waar ik me soms ontieglijk aan zat te ergeren, omdat ik zo graag iets meer zou willen weten over de voorgeschiedenis of achtergrond van een bepaalde gebeurtenis of persoon. Soms zijn er van die momenten die je een helder inzicht in een situatie verschaffen, daarna kan de film zich echter weer voortslepen in tergend langzame scènes. De uitstraling van de film is die van een klinische en kille schoonheid, die ook terug te vinden is in het werk van bijvoorbeeld de eveneens Canadese regisseur Atom Egoyan. Of het nu een herfstachtig, guur park, een donker appartement of een verlaten aankomsthal van een vliegveld betreft, elke omgeving doet steriel en sereen aan. Dit wordt nog eens versterkt door het geluid van strak gedirigeerde violen.
De muziek en de omgeving lijken zo zuiver in harmonie met elkaar, zo gestructureerd, dat dit eigenlijk in contrast staat tot de interne worstelingen van de personages. The five senses kan daardoor wat afstandelijk aandoen, maar als je ziet hoe een primitief en simpel geluid, als dat van voorbijrazende trein, van invloed kan zijn op de gemoedstoestand van de doofwordende oogarts, dan wordt die kille en serene omgeving opeens heel intens.

M.M. Dijk