THE BANISHMENT

In het laatste half uur van the banishment verprutst Zvjagintsev (the return) zijn reputatie als slangenbezweerder.

Ik moet je iets vertellen.
Niet nu.
Maar het is belangrijk.
Niets is meer belangrijk nu.

Ziehier de geboorte van een mysterie. In Andrei Zvjagintsev’s debuutfilm the return waren er veel van dergelijke mysteries, losse draadjes die nooit opgelost werden, dingen die niet verteld werden. De neergestorte meeuw in het gras, het waarom van de terugkeer van de vader en — meest zichtbaar — de inhoud van de schatkist op het eiland. Allerlei duidingen konden op the return worden losgelaten, maar één ding was vooral duidelijk: het zou onduidelijk blijven. Ik weet wel dat er wat is, maar wat dat dan is, dat weet ik niet.
Hoe anders is dat bij zijn tweede, izgnanie (the banishment), hoezeer verprutst Zvjagintsev in het laatste half uur zijn reputatie als slangenbezweerder. Want alles in het begin is weer prachtig. Het trage tracking shot, het licht, de net iets te zachte orthodoxe koren op de geluidsband, meteen zit je weer helemaal in zijn symbolische zeepbel. Ook Konstantin Lovranenko (de vader uit the return) is weer aanwezig, in bijna dezelfde nurkse, afstandelijke rol, alsof hij zo na zijn val van de toren in the return uit de dood is opgestapt. Hij sleept als Alex zijn gezin mee naar een huis op het platteland, waar ze een tijdje zullen gaan wonen. Met vrouw Vera (een rol van de Zweedse actrice Maria Bonnevie) gaat het ogenschijnlijk niet zo lekker. Ze spelen wel wat onder de boom, en ook de kinderen rennen wat rond, wat gaan ze prachtig uitgelicht in bad, maar Man en Vrouw praten zo weinig met elkaar. Wat is er aan de hand in dit gezin? En dan komt het: "Ik ben zwanger. Het is niet van jou."

Finale klap
Het klinkt als een banaal melodrama, en dat is het uiteindelijk ook. Niet vanwege die zwangerschap, maar vanwege de afwikkeling die Zvjagintsev eraan geeft, die hier paradoxaal genoeg dan weer níet weggeven wordt, de desillusie moet de film maar zelf tonen. In Cannes had de regisseur nog gezegd dat de mythe van de moeilijke tweede film doorgeprikt moest worden, maar zijn film is er ironisch genoeg het ultieme bewijs van. Exegeten aller landen, verenigt u, op alle vragen zijn antwoorden!
En temidden van al die heldere symbolen begint na 100 minuten die dragende, zware stem van Zvjagintsev ineens te irriteren, en valt het op dat de vrouw bij Zvjagintsev wel een zeer heilige onbekende is. Alles wordt bekeken vanuit de man. In the return werden de familierelaties al geregeld door de mannen op reis, zonder de moeder. En in the banishment is de vrouw wel zo’n bang, hopeloos wezentje, met die huilerige, wezenloze kop van Vera, dat je er helemaal koud van wordt, net zo koud als Alex. En ze komt onverwacht ook nog eens terug om de slotsom van deze film op te maken, waarna de regisseur je de finale klap geeft door in het eindshot volkomen onnodig met godbetert een baby op de proppen te komen. Wat een lege symboliek, wat een oppervlakkige diepte, wat een teleurstelling.

Mike Naafs