THE 3 ROOMS OF MELANCHOLIA

The 3 rooms of melancholia toont op een wonderschone manier gesneefde kinderonschuld in de voormalige Sovjet-Unie.

De camera komt zo dicht bij de slapende kinderen dat eigenlijk de lens zou moeten beslaan. Of dat je ze zou moeten horen snurken, of praten in hun slaap. En dan klinkt off screen een nare, nasale mannenstem: ‘Wakker worden! Opstaan!’ Zo voorzichtig en aftastend als de jongens gefilmd werden in hun slaap, zo bruut worden ze gewekt. Moeizaam komen ze overeind, in hun ogen wrijvend, de deken mopperend wegduwend.
The 3 rooms of melancholia, een even lyrische als harde documentaire over gesneefde kinderonschuld in de voormalige Sovjet-Unie, zal tegen het einde dit beeld herhalen, maar dan met Tsjetsjeense vluchtelingetjes in plaats van prepuberale militaire cadetten. Voor beide kinderen, de soldaten en oorlogsslachtoffers van de toekomst, is er geen onbezorgdheid en rust buiten hun slaap. En wie weet welke gruwelen de Finse regisseur Pirjo Honkasalo aan zou treffen wanneer ze in die kleine hoofden kon kruipen. Nu blijven we zitten aan de rand van het bed. Bij het in het kussen verstopte hoofd. Het lijf onder de deken, zo lang de volwassen wereld dat toe laat. Dat niet op kunnen staan heeft veel weg van de onwil van de depressieveling om aan alwéér zo’n vreselijke, verdrietige, melancholieke dag te beginnen. Zijn deze jongens en meisjes werkelijk pas twaalf, negen, zes?

Mars
In drie delen, drie kamers heeft Honkasalo haar film opgedeeld. De eerste kamer (Nostalgie) is een starre militaire academie waar het communisme nog steeds rondwaart: twintig jaar geleden ging het er vast en zeker precies hetzelfde aan toe, paradeerde dezelfde officier door dezelfde gang om zijn minderjarige ondergeschikten te leren welke mars bij welk saluut hoort. En hoe vaak zal hij hen al niet ’s morgens vroeg hebben geïnspecteerd, bij elk van hen wel iets bespeurend wat niet hoort, wat onfatsoenlijk is of slecht verzorgd. Stap voor stap worden de ego’s van de kinderen vermorzeld, terwijl Honkasalo telkens blijft plakken bij alweer zo’n gerept, gesloten kindergezicht. Elke close-up geeft de voice-over genoeg tijd voor een korte samenvatting van hun geschiedenis: ouders aan de drank, moeder zo psychotisch dat ze haar zoon van het balkon probeerde te gooien, kind gevonden in een kartonnen doos, geboortedatum onbekend.
De tweede kamer (Ademen) bevindt zich in een flat in de verwoeste Tsjetsjeense stad Grozny. Enkele kinderen worden door een hulpverleenster weggehaald bij hun moeder, die zo ziek en moe is dat ze niets meer voor haar dochters kan betekenen. De meisjes willen haar echter niet loslaten, glippen telkens weer uit de handen van de hulpverleenster voor echt de allerlaatste omhelzing. De derde kamer (Herinneren) is het toevluchtsoord dat voor hen en hun lotgenoten ergens in de bergen is gecreëerd, waar ze weer deel kunnen krijgen aan een min of meer normaal bestaan. Veel, heel veel tranen komen los, zo toont Honkasalo met wederom uiterst aandachtige close-ups. Af en toe buldert het angstaanjagend aan de andere kant van de berg.
In Rusland is zelfs een simpel sneeuwballengevecht voor de soldatenjongetjes pure oorlog: de aspirant-generaals en kolonels schreeuwen strakke orders naar hun leger, terwijl ontelbare handen bommen van sneeuw kneden. Intussen schieten ze elkaar in Tsjetsjenië met houten pistolen overhoop. Hoe kalm blijft de film ondanks alle ellende. Hoe winterdromerig de muziek en de kleuren.

Kevin Toma