TFW no GF (That Feeling When No GirlFriend)

De documentaire TFW no GF schetst een portret van ‘incels’: jonge mannen die online samenkomen om hun eenzame, liefdeloze bestaan met elkaar te delen. Onvergeeflijk is dat de makers de haat en het geweld die in die online gemeenschappen rondgaan nauwelijks noemen.

Het door het coronavirus uitgestelde festival SXSW stelt een deel van hun filmprogramma online beschikbaar via Amazon Prime. Waaronder de documentaire TFW no GF, een portret achter de (beeld)schermen van de online incel-beweging.

Online bestaan er een flink aantal gemeenschappen van jongemannen die, ondanks hun hunkering naar intimiteit, wederzijdse liefde noch seks ervaren. Ze hebben voor zichzelf de naam ‘incels’ bedacht: ‘involuntary celibate’. Daarin zijn ze niet alleen, maar ze vormen wel de meest zichtbare, beruchte groep. Ze leiden veelal een eenzaam en uitzichtloos bestaan: zonder opleiding of diploma, werkeloos, vaak nog inwonend bij hun ouders. Uit depressie of verveling grijpen ze naar drank en drugs maar maken zich ook schuldig aan het terroriseren van vrouwen en minderheden. Een Canadese man die zichzelf met de incel-beweging identificeerde, vermoordde op 23 april 2018 tien mensen door in Toronto met een bestelbusje op winkelend publiek in te rijden.

Al deze verlangens, teleurstellingen, desillusies en wanhoop worden vrij elegant tot hun essentie teruggebracht in de zin ‘That Feeling When no Girlfriend’, kortweg ‘TFW no GF’. Deze term ontstond in het spaarzame online taalgebruik van de zogeheten ‘greentexts’ op 4chan, de geboortegrond van de incel. (Greentext is een methode op het forum om anderen te citeren door een > voor zinnen te zetten, waardoor de tekst groen wordt.)

De documentaire TFW no GF toont de levens van een handvol witte jongemannen die zich identificeren als incel, of zich op zijn minst verwant voelen met het sentiment van die titel. Het geeft een gezicht aan mannen die we vrijwel alleen kennen als anonieme figuren online. Ze vertellen oprecht over hun lege levens voor hun computers in rommelige slaapkamers, bij vervallen gebouwen, of provocatief oefenend met vuurwapens in het bos.

Regisseur Alex Lee Moyer verrijkt die niet zo spannende beelden met animaties van Wojak, een meme van een wit, menselijk figuurtje met een intens droevige blik. Wojak dient in zijn talloze gedaantes als onofficiële mascotte voor incels, een stoïcijns masker dat hun frustraties en woede verbergt voor ouders, docenten en collega’s. De intrinsieke treurnis van Wojak is een effectieve en grappige manier om de gevoelsbelevenissen van de mannen in de film uit te vergroten.

Intimidaties
Volgens de mannen die aan het woord komen is het niet zo vreemd dat zo veel jongens incel worden want de samenleving zou hen voortdurend teleurstellen. Millennials zijn als eerste generatie in de recente geschiedenis slechter af dan hun ouders. “De toekomst die mij beloofd was, blijkt een enorme leugen”, vertelt de één. Een ander noemt “het algemene tekortschieten van het onderwijs, en van rolmodellen voor kinderen”. Melancholieke shots van vervallen Amerikaanse infrastructuur onderbouwen dit standpunt – in elk geval gevoelsmatig.

Al schenkt TFW no GF veel aandacht aan de vermeende oorzaken van de sociale isolatie van jongens, de documentaire besteedt amper tijd aan hoe hun onvrede zich vervolgens manifesteert. Digitale pestpartijen en intimidaties worden afgedaan als ironie. “De grootste misvatting is dat het voor iets anders dient dan lol”, zegt een van de geïnterviewden vol overtuiging. Voorbij die zogenaamde ironie graaft de film niet. De moorden die uit naam van gemeenschappelijke vrouwenhaat zijn gepleegd, worden afgedaan als de acties van verwarde eenlingen, die hooguit de ironie te ver doorvoerden tot het allemaal bloedserieus werd. Naar de moorden die incels de afgelopen jaren hebben gepleegd, veelal op vrouwen, wordt een enkele keer met vluchtige shots impliciet verwezen.

TFW no GF presenteert incels daarentegen als een troostrijke gemeenschap. Ja, ze trollen op Twitter. Het is zogenaamd leuk om mensen te provoceren met verwerpelijke, hatelijke uitspraken die, zodra ze op kritiek of juridisch onderzoek stuiten, ‘voor de grap’ waren. De haat is ironisch; die onderlinge steun en broederschap is de ware aard van de incel-gemeenschap, volgens de documentaire. Hun breed gedragen steun voor Donald Trump wordt neergezet als een illustratie van hun nihilisme, een grote middelvinger naar de status quo die geen zier om hen zou geven. Behalve de incels komt er niemand aan het woord. Geen slachtoffers, geen experts.

Witwassen
Daarmee gaat TFW no GF laf voorbij aan fundamentele vragen naar het incel-gedachtegoed die wel degelijk gesteld moeten worden. De verhalen over institutionele vervreemding en economische tegenslag zijn overtuigend, maar dat geeft onvoldoende verklaring voor hun zichtbare vrouwenhaat. Als de samenleving hen zo teleurstelt, waarom maken ze dan vrouwen, progressieven en social justice warriors het doelwit van hun onvrede, haat en zelfs geweld? In plaats van de machthebbers en de rijke bovenlaag, de mensen die die samenleving daadwerkelijk sturen? Hoe geloofwaardig is hun nihilisme, als ze steeds tegen dezelfde groepen mensen ageren? En hoe kan de incel-gemeenschap een troostrijke plek zijn, als leden elkaar ervan overtuigen dat incel een onveranderlijke eigenschap is – als je het bent, ben je het voor eeuwig – en dat zelfmoord de enige uitweg is?

Onder de oppervlakte sluimert de waarheid waar de film zich niet aan waagt: incels klagen wel over institutionele verwaarlozing, maar wijten het aan een in de film onuitgesproken complot van cultuurmarxisten (lees: joden), social justice warriors, (seksueel) manipulatieve vrouwen, feministen, de LHBTQIA+-gemeenschap en mensen van kleur, die allemaal de ooit zo onwrikbare machtspositie van witte heteromannen uitdagen. Trump is niet hun president “for the lulz” omdat hij politiek correcte mensen op de kast jaagt. Hij is een rolmodel omdat hij hun heimelijke politieke droombeelden verwezenlijkt. Het is geen nihilisme, het is fascisme.

Het is niet onwenselijk om een kijkje te nemen in de leefwereld van incels, om ze een gezicht en een stem te geven. Maar door de oppervlakkige en selectieve benadering draagt TFW no GF bij aan het witwassen van deze haat-, soms zelfs terreurbeweging. Dat is niet alleen politiek onvergeeflijk, het maakt ook een slechte documentaire.