TEA WITH MUSSOLINI

Franco Zeffirelli heeft een groot deel van zijn regisseursbestaan gewijd aan het bewerken van klassiekers, waaronder enkele aangeklede Shakespeare-adapties en een stuk of wat pompeuze operaverfilmingen. Op 76-jarige leeftijd besloot de regisseur dat het wellicht tijd werd voor een iets persoonlijker aanpak. Dat leidde tot Tea with Mussolini, een tragikomedie die gedeeltelijk is gebaseerd op herinneringen aan zijn jeugd in het Italië van Il Duce.

Zeffirelli’s jeugdmemoires zijn op zich opmerkelijk genoeg om te dienen als materiaal voor een film. De Italiaanse regisseur werd geboren als buitenechtelijk kind en na de voortijdige dood van zijn moeder werd hij opgevoed door een oudere Engelse dame die hem de liefde bijbracht voor Shakespeare en de schone kunsten in het algemeen. Via haar kwam Zeffirelli in aanraking met een bijzonder clubje Britse dames die al sinds jaar en dag in Florence woonden, waar ze zich opwierpen als de hoedsters van het cultuurgoed van de Renaissance.
De dames, die aan hun scherpe tong de bijnaam Il scorpioni ontleenden, ontmoetten elkaar tijdens theekransjes in de Galeria Uffizi en hun eigen Engelse tearoom. Met de Florentijnse bevolking bemoeiden ze zich nauwelijks, maar des te meer met elkaar en andere buitenlanders die in de stad aan de Arno verbleven. Lange tijd sloten de dames hun ogen voor de misstanden onder Mussolini, die voor hen toch vooral de galante heer was die ervoor zorgde dat de treinen op tijd reden. Maar nadat de Britten de oorlog verklaarden aan Italië werden ze in hechtenis genomen en ondergebracht in het historische plaatsje San Gimignano.

Nare leugenaar
Om gestalte te geven aan de Scorpioni verzamelde de regisseur een groepje Oscar-waardige dames op leeftijd. Maggie Smith speelt met verve een kordate ambassadeursweduwe die op de thee gaat bij Il Duce om de Britse zaak te bepleiten en Joan Plowright zet een lieve surrogaatmoeder neer voor Zeffirelli’s alter ego Luca Innocenti. Cher is goed getypecast als een mondaine — in de ogen van de Britten vulgaire — Amerikaanse verzamelaarster van moderne kunst, die in de problemen komt door haar joodse afkomst.
Maar ja, mooi spel maakt nog geen mooie film, en zoals gebruikelijk pakt de ooit als operaregisseur begonnen Zeffirelli weer onbeschaamd sentimenteel uit. Wat geslaagd had kunnen zijn als een beschaafd anekdotisch portret van een groepje Britse excentriekelingen in den vreemde wordt in de handen van de bejaarde regisseur een drama met epische proporties. Vooral de scène waarin de vasthoudende Britse dames de Duitse troepen verhinderen om de beroemde torens van San Gimignano op te blazen — een gebaar waarvoor de Toscaanse VVV hen ongetwijfeld nog eeuwen dankbaar zal zijn — krijgt door Zeffirelli’s overdrijving een lachwekkend karakter.
Ondertussen geeft de regisseur maar een raar beeld van de opkomst van Mussolini en zijn zwarthemden. In deze film figureert de dicator, die toch echt verantwoordelijk was voor de dood en onderdrukking van vele Italianen, vooral als een nare leugenaar die Zeffirelli’s o zo plezierige leventje temidden van deze wereldvreemde dames verstoorde.

Fritz de Jong