TARA

Wat een eerbetoon moest worden aan de doodzieke politica Tara Singh Varma, werd een verslag van haar démasqué. Terwijl de verzamelde pers bij Singh Varma op de stoep stond, zat documentairemaakster Jet Homoet binnen. De documentaire Tara toont wat er zich achter de voordeur afspeelde. "Ze was slachtoffer van haar eigen waanideeën."

"Er was me verteld dat ze de zomer niet zou halen", zegt documentairemaakster Jet Homoet over het onderwerp van haar documentaire Tara. Begin 2001 werd Homoet gevraagd een portret te maken van de doodzieke politica Tara Singh Varma, die zoveel voor de Surinaamse gemeenschap en allochtone vrouwen had betekend. "Omdat ze zo ziek was, begon ik onmiddellijk te filmen. Er was geen tijd om eerst uitgebreid research te doen. Een van de dingen die de research gaandeweg naar boven bracht, waren de financiële problemen die er eerder waren geweest. Ik dacht nog na over hoe ik dat verleden in het heden zou verwerken, toen het zomer werd en alles opeens veranderde." Tara Singh Varma, zo bleek, zou die zomer niet doodgaan. Ze had niet eens kanker. Wel had ze grote problemen, maar die waren niet levensbedreigend, en in de eerste plaats van financiële aard.
Homoet was inmiddels hoogzwanger en betrok de bevriende regisseuse Metje Postma bij het project om tijdelijk in te springen. Homoet: "Ik ben erbij geweest tot op de dag van de uitzending van ‘Opgelicht!’. Ik zat op de trap en hoorde gewoon alles. Zoals die familie reageerde, zo reageerde ik ook: ik geloofde niks van dat Opgelicht!-verhaal. Voorafgaand aan Tara heb ik een film gemaakt over de eerste bommoeder, die kanker had (Sweet Cecile, red.). Nadat ik dat had meegemaakt, dacht ik van Tara: dat klopt. Zij zonderde zich ook af, was soms heel erg overstuur, heel zenuwachtig, allemaal dingen die ik herkende. Bovendien twijfel je niet aan iemand die zegt dat-ie kanker heeft, zoals Rosenmöller ook zei."

Reserve
In de documentaire vertelt een tante aan de keukentafel op gedempte toon wat er werkelijk met Singh Varma aan de hand is. Was Homoet niet boos? "Nee", zegt ze lachend. "Ik dacht: goh, nou, dit geeft een hele nieuwe wending aan het verhaal! En ik vond het heel fijn dat ze bleef leven. Dat is iets waar niemand het over heeft!"
De pers rolde over Singh Varma heen, GroenLinks liet haar vallen. Homoet: "Iedereen had een oordeel over Tara. Dat heeft haar heel veel pijn gedaan. Dat wilde ik laten zien, hoe dat is als je zo belaagd wordt door de pers. Als ik op het moment dat alles naar buiten kwam bij haar had aangebeld met de vraag of ik een film over haar mocht maken, was ik ook niet binnengelaten. Het punt was natuurlijk dat ik er al maanden was, en zij ook wel doorhad op wat voor manier ik filmde, waar ik in geïnteresseerd was."
Wie verwacht dat Tara een verklaring geeft voor het gedrag van Singh Varma, komt bedrogen uit. De film toont een verwarde vrouw, opgesloten in haar huis dat haar tegen een vijandige buitenwereld beschermt. Alleen haar familie en enkele vrienden blijven haar trouw.
Homoet: "Je kunt Tara allerlei vragen stellen, maar omdat ze politica is, antwoordt ze ook vaak op die manier, met enige reserve. Ik merkte dat het meer zei om gewoon naar haar te kijken. Je ziet haar in haar omgeving, hoe ze met mensen vergadert, hoe ze op het steunpunt was. Ik heb wel eens heel directe vragen gesteld, maar eigenlijk nooit een duidelijk antwoord gekregen. Van iemand die zo in de war is, kun je ook niet verwachten dat ze weet hoe het nou eigenlijk met haar zit. Ik denk dat het nog jaren duurt voor ze dat overziet. En er zijn natuurlijk stukken die je in de montage niet gebruikt omdat ze te pijnlijk zijn om naar te kijken, je beschermt iemand ook. Er zijn momenten geweest dat ze heel verdrietig was, maar die ik niet zo wilde laten zien. Dat deed haar geen recht, ik zou haar vertrouwen beschamen. Ik wilde geen docusoap maken."

Superstress
Jet Homoet (1958) studeerde eerst audiovisuele vormgeving en illustratie aan de Academie Beeldende Kunsten in Rotterdam. Toen ze ontdekte dat ze liever verhalen over mensen vertelde dan conceptuele kunst uitdacht, vertrok ze naar de National Film and Television School in Engeland, waar ze werd geschoold in de traditie van de direct cinema. Op het IDFA kreeg ze in 1991 een speciale juryvermelding voor haar documentaire Not my living self, dat het vluchtelingenbeleid van de Nederlandse overheid laat zien door de ogen van acht vluchtelingen in Rotterdam. Homoet: "Ik heb veel films over vrouwen gemaakt, over kleine helden. Mensen die eigenlijk heel veel werk hebben verzet, maar niet zo in de schijnwerpers hebben gestaan. Hoewel Tara daar met haar bekendheid een uitzondering op is, is dat harde werken op je eigen terrein bij haar ook weer aanwezig."
Homoet heeft Tara niet zozeer als dader, maar als slachtoffer geportretteerd. Slachtoffer waarvan? "Van haar eigen waanideeën, denk ik. Ik denk dat dat superstress is, keihard werken, zonder bij jezelf te rade te gaan; niet in staat zijn te reflecteren." Anderzijds vindt Homoet dat haar documentaire ook weer vragen oproept. "Hoe erg was ze in de war? Wist ze écht niet meer wat ze zei? Er zijn altijd nog twee kanten. Er is geen goed of slecht. Je zit altijd ergens daartussenin." Wie nog behoefte heeft aan die andere kant van het verhaal, kan overigens later deze maand in de boekhandel terecht voor ‘Het boegbeeld’ van Mala Kishoendajal, de klokkenluidster in de zaak-Singh Varma.
Toen de documentaire Tara zo’n anderhalve maand geleden afkwam, heeft Homoet hem aan Singh Varma laten zien. "Dat was heel confronterend. Maar ze is toch weer een stap weg van wat er toen aan de hand was. Ze herkent nu hoe druk en schichtig ze toen was. ‘Oh, wat was ik in de war!’ zei ze."

Karin Wolfs