Splendid Isolation

Splendid Isolation is een symbolisch verhaal over hoe de dood het leven binnendringt, dat diepzinnig lijkt door de inspanning van de film om mysterieus over te komen. De covid-mijmeringen van Urszula Antoniak raken thema’s als intimiteit, verlies en surveillance, maar die stranden in een interesse in vorm boven verhaal.

Het narratief minimalistische Splendid Isolation van de Pools-Nederlandse regisseur Urszula Antoniak dropt de kijker zonder context op een verlaten eiland. Twee vrouwen, Hannah (Anneke Sluiters) en Anna (Khadija el Kharraz Alami), spelen er verstoppertje. Zij zijn geliefden die elkaar niet kunnen aanraken en nauwelijks met elkaar spreken. Wanneer ze met elkaar praten, is dat in het Engels, al verraadt een duidelijk accent dat de twee allebei Nederlands zijn.

Splendid Isolation is een oefening in beeldtaal. De vrijwel dialoogloze film is opgebouwd uit toespelingen op iets diepers, een onderliggende filosofie waarop gezinspeeld wordt met stilistische keuzes – zoals de muziek van Purcell en de desolate omgeving, gefotografeerd in een zwart-beige kleurenpalet – maar die nooit verder uitkristalliseert.

De personages zijn symbolen voor grote begrippen als leven, ziekte en dood en Splendid Isolation spreekt vooral in metaforen. Buiten de voor de hand liggende symboliek lijkt de film leeg. Deze leegte komt vooral door Antoniaks weigering om enige substantie te geven aan de strubbelingen van Hannah en Anna. We volgen de twee vrouwen terwijl ze rondrennen op het strand van Terschelling en schuilen in een modernistisch huis in de duinen waarboven een drone vliegt. Ze zijn naar het eiland gevlucht voor wat een covid-achtige pandemie lijkt en houden zich sindsdien schuil voor een mysterieuze indringer die is gekomen om een van hen mee te nemen.

Waarom de twee het gedurende de film niet over hun situatie hebben, wordt nooit helemaal duidelijk. De keuze voor het weglaten van context komt misschien voort uit de foutieve gedachte dat mensen niet spreken over een tragedie wanneer ze er middenin zitten. Maar het niet-spreken van de twee hoofdpersonen lijkt meer een trucje dan een keuze gebaseerd op inhoud, een poging om een diepere existentiële betekenis te laten doorschemeren zonder daar het nodige narratieve werk voor te verrichten. Zonder context is het namelijk aan de kijker om de simpelste observaties bij elkaar te puzzelen, waardoor de aandacht vooral uitgaat naar allegorische details en het verhaal complexer lijkt dan het daadwerkelijk is.

Leegte
Splendid Isolation is de enige Nederlandse film die onderdeel was van de Big Screen Competition op de vijftigste editie van het International Film Festival Rotterdam. Die competitie belicht films die een brug slaan tussen populaire, klassieke en arthousecinema. Splendid Isolation vormt echter geen brug, maar is een hermetisch gesloten film die zijn betekenis vergrendelt achter arthouseclichés.

Dat wil niet zeggen dat Splendid Isolation niet iets interessants probeert te doen. Het is een nobel streven om een vrijwel stille film te maken over identiteit. De film put duidelijk inspiratie uit het werk van Ingmar Bergman, vooral zijn Persona uit 1966, maar mist het psychologische vernuft dat Bergmans werk kenmerkt.

Antoniaks film gaat vooral over de liefde tussen Hannah en Anna en het gevaar van buitenaf dat hun samenzijn dreigt te beëindigen, maar het is juist hun liefde die geen uiting weet te krijgen. Hun relatie is kil en klinisch, wat wordt versterkt door het afstandelijke gebruik van het Engels. Dat komt niet omdat Anna Hannah alleen maar met handschoenen aan kan raken. De onmogelijkheid om dicht bij elkaar te komen zou het verlangen voor elkaar juist moeten versterken.

Anna en Hannah klampen zich vast aan een gevoel van normaliteit te midden van een gebroken wereld, maar de film heeft zichzelf allang gedistantieerd van deze schijn. Het is alsof Splendid Isolation zelf niet gelooft in de poppenkast die de twee personages opvoeren. Het is een stilistische keuze die zou kunnen bijdragen aan het gevoel van wanhoop dat de film wil overbrengen, maar die de gebeurtenissen in plaats daarvan een karikaturale kwaliteit geeft. Het is moeilijk om een film helemaal serieus te nemen die de bizarre plechtstatigheid van zijn hoofdpersonages op zo’n kille wijze weergeeft.

Splendid Isolation begint met het spelen van verstoppertje, maar het is de film zelf die dit spel uiteindelijk met zijn kijker speelt door thema’s zoals intimiteit, verlies en surveillance op te voeren, maar de betekenis hiervan keer op keer te verhullen.