Shakedown
Van Pornhub naar Criterion
Dit is ongetwijfeld nog nooit gebeurd: een film die je eerst op Pornhub kunt kijken en daarna op het Criterion Channel. Leilah Weinraubs ode aan de zwarte, lesbische en queer underground stripclub Shakedown is op beide niveaus stimulerend.
Aangezien jullie pornosite Pornhub, in deze dagen van corona-isolatie, toch al vaker bezoeken dan normaal, wil ik jullie wijzen op een bijzonder project dat er te vinden is. Shakedown, Leilah Weinraubs onweerstaanbare ode aan de gelijknamige zwarte, lesbische en queer underground stripclub in het Los Angeles van de jaren nul, is daar de hele maand maart gratis te bekijken.
Shakedown heeft al een indrukwekkende tocht achter de rug langs instituten van naam en faam. De documentaire beleefde in 2018 z’n wereldpremière op de Berlinale, waarna wisselende cuts werden vertoond bij MoMA, Whitney en Tate Modern. En vanaf 1 mei wordt Shakedown aangeboden door Criterion, het belangrijkste online platform voor kunstzinnig thuiskijken. Maar dus eerst Pornhub. Waarom, als de meest vooraanstaande kunstinstellingen je al hun stempel van goedkeuring hebben gegeven? Andere grote distributiekanalen gaven niet thuis, verzuchtte Weinraub. Die vonden Shakedown waarschijnlijk te bloot en onbeschaamd. Laf van ze – al heeft de film ook op Pornhub een eigen nette pagina gekregen, zonder de gebruikelijke pornoclips eromheen, en met een eigen groeps-chat (waaraan Weinraub zelf zaterdags meedoet).
Dat Shakedown de ‘first non-adult film’ op Pornhub zou zijn, zoals Variety schreef, is trouwens niet waar. Er is genoeg niet-expliciet materiaal op de site te vinden (van twerking tot de populaire Belle Delphine-spoofs) en het is ook maar net wat je ‘adult’ noemt. Nee, penetraties zijn in Shakedown niet te zien, maar heftig geile striptease-acts zeker wel. Afgewisseld met interviews achteraf met vroegere clubmedewerkers, maar dat maakt de documentaire als geheel een niet minder opwindende ervaring.
Weinraub werkte sinds 2002 aan Shakedown en had uiteindelijk vierhonderd uur materiaal om uit te kiezen. Het resultaat is een onderdompeling met een home video vibe, ondersteund door de hypnotiserende soundtrack van Tim Dewitt. De strippers staan in Shakedown niet op een bar of podium rond een paal te dansen, met verveelde mannen aan tafeltjes eromheen, maar op de vloer, onbevreesd, midden tussen de lachende en opgewonden vrouwen, die in een krappe cirkel om hen heen één-dollar-biljetten strooien of achter zweterige bandjes steken. Het is als een lapdance voor de hele groep – er is geen afstand, de omstanders zijn zelf deel van de show en de sfeer. En Weinraub staat daartussen, op de eerste rij, met haar rauwe, directe, beweeglijke camera, en dat is wat Shakedown ons biedt.
De kijker kan daarbij zelf verzinnen dat dit het Los Angeles is van na de Rodney King-rellen en vóór de gentrificatie. Dat voor zwarte inwoners, zeker vrouwen, zeker lesbische, en zeker als die ook nog van underground houden, een plek als Shakedown een paradijselijke vrijplaats moet zijn geweest, weggestopt achter z’n onopvallende buitenkant. Want zo veel plekken zijn er niet om jezelf te zijn en jezelf te verliezen. Weinraubs gespreksgenoten stippen dit soort dingen aan, maar de film gaat niet om de feiten, maar om het gevoel – en dat gevoel heeft veel te maken met juist even niet denken aan al die feiten. Laat de buitenwereld buiten; Shakedown gaat over wat er binnen gebeurt. De show is hier de werkelijkheid.
Weinraub aarzelt daarom om Shakedown een documentaire te noemen. Ze vreest ook de associaties van het genre, vertelde ze tegen het Goethe Instituut: “Ik heb de indruk dat veel documentaires en maatschappelijk betrokken films hun onderwerp problematiseren en dat wilde ik vermijden. Het moest niet voelen alsof iemand van buiten zou moeten komen om te helpen.” Shakedown is een ongegeneerde ode, gemaakt door een liefhebber en een vriend van de performers. Ook in de interviews achteraf, met hoofdrolspelers op de bank, valt nauwelijks een kritische noot.
Een moment waarop dat wél gebeurt, is direct interessant. De vriendin van Shakedown-ster Egypt vertelt, naast haar op de bank, hoe ze verliefd werd op de stripper, maar “nu, als haar vriendin, haat ik het. Als zij zich gaat voorbereiden, krijgt ze zo’n houding, als een alter ego. Alsof ze de klerenkast instapt en eruit komt als Superman: ze gaat erin als Aisha en ze komt eruit als Egypt, met een totaal nieuwe manier van lopen, een totaal nieuw alles – en dan wil ik niet eens meer in de buurt zijn. Ze is compleet iemand anders. Ik kan niet wachten tot ze weer thuiskomt, de make-up af doet, gewone kleren aandoet en weer Aisha is.”
Dat is boeiend, ook door hoe ze het vertelt: zachtaardig, liefdevol, maar serieus. Maar het misstaat ook. Als kijker en journalist schiet ik meteen in de klassieke documentairemodus: ik ga begrijpen, leren, analyseren – dit is iets wat op te schrijven valt. Terwijl dat niet is wat de club uitzonderlijk maakte. Relatieperikelen heb je overal. Het uitzonderlijke van Shakedown is onbenoembaar. Maar wel filmbaar, bewijst Weinraub – in ieder geval een beetje. ‘Deze film moest laten zien hoe het voelt’, schrijft ze in de persmap. ‘En dat zit ’m niet in hoe mensen praten, maar in hoe ze met elkaar omgaan op expliciet seksuele momenten en dat jij dan snapt: Oh, dus zo kan een seksueel moment met publiek zijn – dat wist ik niet!’
Nog even over Pornhub
En dan nog even over Pornhub. De website, een van de, zo niet de grootste pornosite ter wereld, is goed in dit soort mainstream mediastunts (door Shakedown fantaseert Esquire al over concurrentie voor Netflix en HBO in de Oscar-race). Denk aan de Beesexual Porn, korte filmpjes over letterlijk de bloemetjes en de bijtjes (met porno-voice-overs), waarbij Pornhub beloofde voor elke view geld over te maken aan bijenondersteuningsacties. Of de maand gratis Pornhub Premium die ze aanboden in Italië, om de corona-quarantaine te helpen verlichten. Sympathiek, denk je dan – en slimme marketing, natuurlijk.
Maar Pornhub is geen goededoelensite. Niet alleen drukt hun gratis aanbod de inkomsten van professionele pornomakers (hetzelfde mechanisme als bij gratis nieuwssites), ook betalen ze zelf minimaal voor films die via hun site worden aangeboden – je hebt miljoenen hits nodig om er iets aan over te houden en dat halen maar weinigen (idem YouTube). Erger, een groot deel van het aanbod op Pornhub is illegaal: de site is nalatig in het verwijderen van zonder toestemming geplaatst materiaal van professionele makers, ook als ze erop gewezen worden. Zolang de site (die zich net als Facebook erachter verschuilt vooral een doorgeefluik te zijn – meer een postbode dan een televisiezender) niet zelf werk maakt van het verwijderen van films van derden, valt er bijna niet tegen te strijden. En als er al iets wordt verwijderd, na veel zeuren door de makers, wordt het direct door iemand anders weer erop gezet. Die filmmakers zullen tandenknarsen als ze Pornhub nu tegen Variety horen zeggen dat Shakedown onderdeel is “van een bredere, algemene betrokkenheid van Pornhub bij het ondersteunen van de kunsten. We willen bekendstaan als een platform voor kunstenaars en makers.”
Bovendien willen deze pornosites je films pas verwijderen als je hen je officiële naam en adres geeft, zei pornosuperster Stoya op een recente bijeenkomst in Amsterdam (bij de lancering van Jennifer Lyon Bells wél verantwoorde VoD-site van Blue Artichoke Films – full disclosure: daar ben ik bij betrokken geweest, zelfs te vinden op de teampagina). En dat is voor veel pornomakers, in de wereld waarin we leven, een privacyprobleem. Nog erger is dat Pornhub ook bij het verwijderen van wraakporno en verkrachtingen laks is – zelfs wanneer het gemeld wordt, zelfs als het gaat om minderjarigen.
Doodzwijgen dan dus maar, die site? Niet meegaan in hun pogingen om met Shakedown een publicitair wit voetje te halen? Nee, want dat helpt ook niet bij YouPorn en RedTube (eigendom van hetzelfde Canadese moederbedrijf MindGeek), XVideos, xHamster en alle tientallen, honderden kleinere sites die onder de radar blijven met hetzelfde business-model maar zonder de mediastunts van Pornhub. Juist omdat Pornhub wél die mainstream media-aandacht zoekt, kunnen we hen makkelijker de maat nemen – en daarmee indirect, door te ijveren voor maatregelen en wetgeving, de hele industrie. Zoals we ook doen bij andere digitale platforms met prettige gebruikersinterface, lage prijzen en slechte werknemersomstandigheden zoals Amazon en Uber – zonder hun gebruikers daarvoor te veel te shamen.
Maar wie daarop niet wil wachten en nu al porno wil kijken via een ethischer platform – en iets wil betalen voor zulke porno, zodat de makers ook kunnen eten – kan, naast bovengenoemde site, bijvoorbeeld beginnen bij VoD-pornosite Pinklabel.tv.