Say Nothing

De negendelige serie Say Nothing biedt geen geschiedenisles over de Noord-Ierse Troubles, maar een diepmenselijke reflectie op dat conflict en de wonden die het sloeg.

“We kunnen niet blijven volhouden dat veertig jaar aan gruwelijke oorlog, verlies, opoffering, gevangenschap, onmenselijkheid, niet elk van ons heeft geraakt”, citeert journalist Patrick Radden Keefe iemand in zijn boek Say Nothing: A True Story of Murder and Memory in Northern Ireland. “Het brak onze harten en het brak onze lichamen.”

Dat is ook wat nazindert in de indrukwekkende, negendelige televisieserie die nu gemaakt is op basis van Keefe’s boek. Wat begint als een serie vol jeugdige energie en dynamiek, verandert gaandeweg in een reflectie op het nadreunen van dat slepende, dertigjarige conflict in Noord-Ierland dat zo eufemistisch de geschiedenisboeken in is gegaan als The Troubles. Een conflict tussen katholieken en protestanten, tussen de republikeinen die vereniging met Ierland wilden en de loyalisten die trouw waren aan het Britse koninkrijk.

Net als het boek opent de serie bij de ontvoering van Jean McConville. Op een decemberavond in 1972 kloppen gemaskerde figuren aan bij deze moeder van tien in een flat in Belfast. Die verdwijning en de zoektocht van oudste dochter Helen naar antwoorden loopt als een rode draad door de serie, die verder grotendeels draait om Dolours Price en haar jongere zusje Marian. In de jaren zeventig groeien zij uit tot prominente boegbeelden van de IRA vanwege hun betrokkenheid bij de bomaanslagen in Londen in maart 1973 en misschien nog wel meer door hun daaropvolgende arrestatie en de hongerstaking die het onderwerp is van de aangrijpende zesde aflevering.

Tot die aflevering is Say Nothing een serie die met een energiek tempo de opmars van Dolours en Marian (sterk gespeeld door respectievelijk Lola Petticrew en Hazel Doupe) binnen de IRA toont. In hun kielzog maken we ook kennis met sleutelfiguren als Brendan Hughes (alias The Dark) en Gerry Adams, de latere politiek leider van Sinn Féin die, zo herhaalt een disclaimer aan het eind van elke aflevering, tot op de dag van vandaag ontkent lid te zijn geweest van de IRA. Met veel gevoel voor sfeer (maar voor niet-ingevoerde kijkers wellicht een tikje te weinig context) stort de serie je in het guerrilla-achtige bestaan binnen de IRA, waar een familiair gevoel heerst, maar tegelijk met harde hand loyaliteit wordt afgedwongen.

Er is ook direct een reflexieve laag. Zwijgen was altijd een van de grootste wapens van de IRA, maar de meeste mensen krijgen uiteindelijk toch de behoefte om te praten. Het raamwerk van de serie vormt een interview met de oudere Dolours (gespeeld door Maxine Peake) als onderdeel van het Belfast Project, waarvoor tussen 2000 en 2006 veertig mensen hun verhaal deden, onder voorwaarde dat de opnames pas openbaar werden na hun dood. Wanneer de serie in de laatste drie afleveringen een aantal sprongen in de tijd maakt, neemt die reflectie de overhand en kruipt ook Helen McConville’s zoektocht naar haar moeder steeds nadrukkelijker naar de voorgrond.

Met de overgang naar andere acteurs verliest de serie iets van zijn temperament, maar juist daarin blijkt de sleutel van de impact te zitten. Plots wordt Say Nothing een serie die gaat over de diepe sporen die het conflict heeft getrokken. Over hoe handelen vanuit de overtuiging dat je het juiste doet je niet beschermt voor de weerslag van die daden. Uiteindelijk begint en eindigt elk conflict met de vraag of we de ander als mens zien en dat is wat Say Nothing zo indrukwekkend maakt. Het is een serie die simpele kwalificaties als dader en slachtoffer, schurk en held, omzeilt door de complexiteit van zijn personages op te zoeken. Ze te beschouwen als mensen met al hun naïviteit en koppigheid, hun idealisme en desillusies, hun hoop en hun pijn.

Say Nothing is vanaf 14 november 2024 te zien op Disney+ (VoD).