Sarah Bernhardt, la divine

Lang voor sociale media en Hollywood gewone stervelingen tot begeerlijke beroemdheden verhieven, was de vrijgevochten Sarah Bernhardt de eerste vrouwelijke acteur die de status van celebrity kreeg.

“Er zijn vijf soorten actrices: slechte, redelijke, goede, geweldige. En dan heb je Sarah Bernhardt”, aldus de Amerikaanse auteur Mark Twain. Op haar hoogtepunt was Sarah Bernhardt (1844–1923) een van de beroemdste acteurs van haar generatie, ook ver buiten Frankrijk. In dit kostuumdrama is Bernhardt vooral ook een klasse apart als mens. Vertolkt door Sandrine Kiberlain is Bernhardt slim, grappig, dapper, liefdevol en eigenzinnig. Tegelijkertijd is ze ronduit kattig, verwend, grillig en wereldvreemd. Het is die veelvoud aan karaktertrekken die dit personage interessant maakt.

Regisseur Guillaume Nicloux (The Kidnapping of Michel Houellebecq, 2014) legt het zwaartepunt op twee belangrijke momenten in het leven van Sarah Bernhardt: een viering van de acteur op het hoogtepunt van haar roem en, jaren later, de amputatie van haar onderbeen.

Het drama is geen chronologische vertelling van Bernhardts levensloop; de kijker valt er wat plompverloren in. De situatieschetsen met familieleden, vrienden, collega’s en geliefden moet je gaandeweg zien te plaatsen. Op toneel zien we haar nauwelijks, Bernhardt verschijnt vooral in sociale settings, omringd door al even vrijgevochten vrienden. Of thuis met een helper die haar steun en toeverlaat is, maar die ze net zo makkelijk uitmaakt voor kakkerlak. Net hoe haar pet staat. Maar waarom ze is zoals ze is, waar haar talenten en dromen vandaan komen – het blijft vanwege de opzet van het scenario een beetje gissen.

De fictieve verhaallijn rondom acteur Lucien Guitry als haar grote liefde, verloopt even tragisch als klassiek. Lotgevallen van een vrouw van wie de schoonheid en jeugd tanende zijn, zagen we vaker. Anderzijds blijkt Bernardt vooruitstrevend, als vrouw die in alle zelfstandigheid en vrijheid verkiest te leven, ook in de liefde.

Haar strijd tegen antisemitisme is een thema, evenals haar theaterhart en haar bestaan als socialite tussen schrijvers, musici, kunstenaars en denkers uit die tijd. Beroemde generatiegenoten als Émile Zola, Alfons Mucha en Sigmund Freud komen soms nadrukkelijk, soms terloops voorbij. Ook de muziek is toegespitst op die periode: werken van Debussy, Chopin, Grieg en Ravel klinken op de achtergrond. Nicloux staat zichzelf enkele anachronistische vrijheden toe, zoals schilderijen die nog niet gemaakt waren, of elektriciteit toen dat er amper was.

Acteurs verschijnen in vakkundig ingerichte kamers vol antieke meubels en dikke gedrapeerde gordijnen, waarin jungleplanten, een doodskist als divan en exotische dieren opduiken. Leuk dat dit zo onnadrukkelijk gebeurt. De kostuums zijn al even overvloedig en gedetailleerd. Beide departementen werden dan ook genomineerd voor Césars, de belangrijkste Franse filmprijzen.