[Safe]

[Safe] van Todd Haynes is na negen jaar eindelijk weer te zien. Hierin zet Julianne Moore op fenomenale wijze een lege vrouw neer.

Sommige filmvertoningen groeien in je herinnering uit tot een legendarische ervaring. De première van [Safe] van Todd Haynes op het Filmfestival Rotterdam in 1996 was er zo één. Wat een vreemde film was dat, als sluipend gif trok hij door de zaal. Twintig jaar later zou je [Safe] graag willen betitelen als de beste film van de jaren negentig. Nu is de film eindelijk weer in de bioscoop te zien (nadat de rechten aan een obscure Zuid-Amerikaan werden ontfutseld) en moet de film de strijd aangaan met die herinnering. En jawel, hij intrigeert nog steeds enorm, alhoewel de balans een beetje zoek lijkt.

[Safe] draait om de vraag of je allergisch kan zijn voor de twintigste eeuw. Volgens modelhuisvrouw Carol White (fenomenale rol van Julianne Moore) kan dat. Ze lijdt aan een ‘environmental disease‘, waardoor ze sterk reageert op de chemicaliën in de lucht die op haar immuunsysteem loeren. Ze is niet per se allergisch voor de erkende gifstoffen, maar voor walmen deodorant, haarspray en de inkt op de krant. Ze is ‘chemically injured‘.

Haynes filmt haar neergang en voorzichtige genezing als een kruising tussen een EO-draak en een horrorfilm. Als Carol bijvoorbeeld hoestend in haar auto zit en ze een kille parkeergarage inrijdt om bij te komen, klinkt er een dreigend synthesizer-orgel zoals die ook vaak in jaren tachtig-horrorfilms te horen valt. En als ze gierend hyperventileert blijft haar gezicht in dezelfde wezenloze glimlach hangen als altijd, zodat je een soort onderkoeld Exorcist-effect krijgt.

Woestijn
Sleutelscène in de film is wanneer Carol een vreselijk verjaardagspartijtje van een van haar perfecte vriendinnen bezoekt. Ze zit de meeste tijd, net als vaker in de film, buiten de kring van kwebbelende dames. Als ze op de wc even tot zichzelf wil komen, schuift ze de deur met de spiegel, en dus haar eigen gezicht, weg. Haar zelfhaat leidt haar in de armen van een new age-goeroe die in de woestijn een kuuroord voor medeslachtoffers heeft opgezet.

De helft van de film speelt zich af in de warme schoot van deze nepdokter. En dat is te lang. Boeiender is het op uiterlijk vertoon gerichte huishouden van de perfectionistische Carol, wier leven in beslag wordt genomen door de verkeerde kleur van haar nieuwe bankstel. Deze eerste helft, wanneer de leegte in het leven van Carol wordt getoond, is veel spannender dan de mechanismen van de new age-beweging uit de tweede helft, want die spelen zich langs bekendere paden af.

Haynes maakte eerder Poison, over die andere hedendaagse ziekte aids, en daarna Velvet Goldmine en Far from Heaven. [Safe] was dus geen gelukstreffer: Haynes is een regisseur die nog steeds de ziel raakt.