ROUTE IRISH

Het klimmen der jaren maakt Ken Loach er niet altijd genuanceerder op. route irish is een voorspelbare thriller over de privatisering van de Irak-oorlog.

Ligt het aan de prestatie van de acteur, als een karakter eendimensionaal blijft? Niet in de films van scenarist Paul Laverty en regisseur Ken Loach. In de rechtlijnige, schematische verhalen van dit Britse filmduo blijven daders meestal daders en slachtoffers meestal slachtoffers. Zo vatte het met een Gouden Palm bekroonde, maar door de kritiek wisselend ontvangen the wind that shakes the barley de Ierse onafhankelijkheidsstrijd samen als een veldslag tussen Orks en Hobbits: met de Britse soldaten in de rol van spuwende, vloekende machtswellustelingen en de Ierse revolutionairen als eerlijke arbeiders die vechten voor het recht op hun eigen paradijsje.

Louteringstraject
route irish biedt op het eerste gezicht een minder eenduidig schema, maar schijn bedriegt. Rijst er aanvankelijk lichte twijfel over waar we Fergus op het goed/kwaad-spectrum moeten plaatsen, al snel laten Laverty en Loach er weinig misverstand over bestaan dat hun hoofdpersoon bezig is met een heus louteringstraject. Fergus doet in de film boete voor zijn eigen Irak-verleden, en vergeldt tegelijkertijd de dood van zijn bloedbroeder Frankie, die het slachtoffer wordt van een terreuraanslag op ‘Route Irish’, de levensgevaarlijke snelweg van het vliegveld naar de Groene Zone van Bagdad.
Fergus haalde zijn soul mate — ze deelden zelfs een maîtresse — jaren eerder over om als huurling in Irak te komen vechten. Huurlingen zijn goed betaalde soldaten die werken voor private, commerciële ondernemingen. In Irak en Afghanistan genieten ze immuniteit, waardoor ze ongestraft kunnen doden. Fergus weet inmiddels hoe smerig deze schimmige sector is en ruikt onraad, zeker als de enige doodsverklaring ‘Op de verkeerde tijd op de verkeerde plaats’ luidt. Mobiele-telefoonbeelden van een moordpartij van Frankie en kornuiten op een Iraakse familie doen hem besluiten zelfstandig op onderzoek uit te gaan.

Vonnis
Wie bekend is met het werk van Laverty en Loach kan de uitkomst van het rommelige en ondoorzichtige detectiveplot dat volgt in een vroeg stadium voorspellen — op Frankie’s begrafenis rekruteert de directeur van het bedrijf zonder gêne nieuwe huurlingen. Dan weet je: daar staat Mr. Bad Guy.
route irish moet het daardoor stellen zonder noemenswaardige spanningsboog, maar dat is niet het grootste mankement. Dat schuilt in de felle kritiek op de commercialisering van de Irak-oorlog. Expliciete politieke statements zijn we sinds jaar en dag gewend van de linkse Loach, maar zelden propageerde hij dat je best het recht in eigen hand mag nemen. Fergus speelt uiteindelijk niet alleen voor eigen rechercheur, hij deelt ook eigenhandig het vonnis uit. Morele vraagtekens bij zijn brute vergeldingsactie blijven achterwege, omdat Fergus tegen die tijd — net als Frankie en zijn vriendin Rachel — al lang en breed op een onverwoestbare sokkel is gehesen.
Oog om oog, tand om tand — Laverty en Loach wekken de schijn het goed te praten. Met het klimmen der jaren, lijkt de veteraan van de sociaal-realistische — of moet je zeggen activistische — cinema zich alleen maar woedender te maken over het systeem. Of je wel of niet zijn politieke mening deelt, voor zijn films is het geen winst. Ook al gaat de Ierse onafhankelijkheidsstrijd Loach meer aan het hart dan de Irak-oorlog, route irish doet niet onder voor the wind that shakes the barley als het gaat om rigoureus pamflettisme.

Niels Bakker