ROSIE: THE DEVIL IN MY HEAD

Met Rosie maakt de Vlaamse regisseuse Patrice Toye haar indrukwekkende speelfilmdebuut. Zonder sentimentaliteit dringt ze door in het universum van een dertienjarig meisje, dat te snel opgroeit tussen volwassenen die het ook allemaal niet precies weten.

Wie droomt er niet van om op een podium te staan en onder veel geflits, cameralichten en geklap een prijs in ontvangst te nemen? Het komt niet vaak voor dat een Filmkrantjournalist op deze manier gelauwerd wordt en al helemaal niet voor iets dat zij niet heeft gedaan. Maar in Rusland kan alles en zo gebeurde het dat ik als loslopende Benelux-burger en één van de weinige westerlingen werd gevraagd om de Gouden Parel van Sotsji in ontvangst te nemen voor de Belgische film Rosie. Het was mijn debuut op de Russische staatstelevisie en ik bedankte regisseuse Patrice Toye voor het maken van een schitterende film.

Lage Landen
Het is vreemd dat je naar een postcommunistisch kuuroord aan de Zwarte Zee af moet reizen om je zuiderburen te ontdekken, maar zo gaan die dingen soms. Nog nagloeiend van de hete middagzon ging ik in de donkere, betonnen filmzaal zitten. Binnen vijf seconden was ik weer thuis in de donkergrijze lucht van de Lage Landen. De hoofdpersoon, de dertienjarige Rosie, bewoog zich voort in de zeer vertrouwde jaren zeventig-kleding die ik zelf ook heb gedragen. Maar na het feest van de herkenning realiseerde ik me dat ik in een hele bijzondere wereld zat, namelijk in het hoofd van een meisje dat te snel opgroeit en alleen naar haar eigen gevoel luistert. Dat heeft vergaande gevolgen.

Regels breken
Rosie is het speelfilmdebuut van de 32-jarige Patrice Toye, die naar eigen zeggen de eerste vrouwelijke Vlaamse regisseur is. In de vier jaar dat ze voor financiering moest knokken heeft ze onder meer documentaires gedraaid over jeugdige criminele meisjes die ze uiteindelijk voor fictieve doeleinden wilde gebruiken. Ze heeft gestudeerd bij de Amerikaanse scenario-goeroe Robert McKee. De kennismaking met de Amerikaanse manier van schrijven was voor haar heel nuttig, want zo zegt ze in een interview met de Amerikaanse website ‘IndieWIRE’: "Je moet eerst de regels kennen voordat je ze breekt."
Wat direct opvalt aan Rosie is niet zozeer dat de maakster regels breekt, als wel dat ze een geheel eigen filmtaal hanteert. Net als Thomas Vinterbergs Festen en Tom Tykwers Lola rennt — net als Rosie in 1998 genomineerd voor de Oscar voor beste buitenlandse film — geeft Rosie de kick van het kijken naar iets volkomen origineels. Niet voor niets is de film een festivalfavoriet, die van Toronto tot Berlijn heeft gedraaid. Toye heeft de troosteloosheid van een Belgische buitenwijk in de jaren zeventig zo overtrokken in beeld gebracht dat het surrealistisch wordt. In het postproductieproces heeft ze bijvoorbeeld expres de kleuren laten verslappen.
Toye’s partner en cameraman van-tien-jaar-lang Richard van Oosterhout heeft voor deze film een opvallende stijl ontwikkeld. Ook de atmosferische muziek van de producent van, John Parrish, die de gehele score schreef, draagt bij aan de creatie van Rosie’s universum. Deze gedurfde poëtische effecten geven direct aan dat de film geen pure imitatie is van Toye’s favoriet Ken Loach, maar dichter bij de visuele en narratieve eigenwijsheid van Terrence Malick staat, één van haar andere helden. Rosie is dan ook net als Badlands consequent gefilmd vanuit de logica van de jonge hoofdpersonages.

Tsarina
Rosie steelt een baby en pleegt een moord, maar tegen de tijd dat de film daar belandt, zijn dat al volkomen begrijpelijke handelingen. Je voelt dat Rosie geen crimineel is, maar een meisje dat verward raakt van de onstabiele volwassenen om haar heen. De film opent met een scène waarin ze nep-Russisch praat met haar oom Michel. De Russen in Sotsji reageerden niet, maar mijn hart had Rosie direct gestolen. Geïnspireerd door een Boeketreeksroman, ontdekt Rosie het personage van de tsarina die op haar prins wacht. De prins komt in de vorm van Jimi, een bloedmooie jongen die ze in de bus ontmoet. Jimi laat zich haar aandacht met welgevallen aanleunen, maar echte verkering gaat hem te ver.
Rosies belangrijkste relatie is die met haar moeder Irene, een jonge vrouw die op sommige momenten onbereikbaar is voor Rosie. Dat maakt Rosie verdrietig, boos en drijft haar uiteindelijk tot haar ‘misdrijven’. Want Irene is op zoek naar een man en verlangt van Rosie — die niets liever wil dan een moederfiguur — dat ze speelt alsof ze haar jongere zusje is. Aan het begin van de film, als Rosie wordt ondervraagd in de jeugdgevangenis, blijkt dat ze nergens spijt van heeft. De rest van de film wordt zo verteld dat je je daar als kijker niet over verbaast.
De vijftienjarige Aranka Coppens, die hiervoor nog nooit heeft geacteerd, speelt Rosie met zo’n fantastische mengeling van trots, pijn, meisjesachtigheid en uitdaging, dat het niet moeilijk wordt om haar gedachtewereld te volgen. Thuis is het niet leuk. Mama wil geen mama zijn, oom is een gokverslaafde die op mama’s zak teert. Mama’s vriendjes zijn niet gezellig. Ze ziet een prins in de bus en stapt erop af. Ze wil een baby om het plaatje compleet te maken en stapt ook daar op af.
Alleen in de relatie met Irene staat ze hulpeloos. Die machteloosheid gaat ze ook te lijf, met evenveel verve als waarmee ze samen met Jimi en een gestolen baby vadertje en moedertje speelt op een braakliggend terrein. Rosie’s kapitale mix van brutaliteit en kwetsbaarheid blijft nog lang na het kijken op je netvlies hangen. Toye werkt nu aan een nieuw script met de Spaanse cultschrijver Ray Loriga: hopelijk hoeven we daar minder lang op te wachten dan op Rosie.

Thessa Mooij