Radiograph of a Family
Een borreltafel minder, een bidkleedje meer
Als kind moest de Iraanse Firouzeh Khosrovani elke dag kiezen tussen twee werelden: één gevuld met boeken en klassieke muziek en één die in het teken stond van Allah en ayatollah. Haar persoonlijke documentaire won in 2020 de hoofdcompetitie van IDFA.
Je hoeft geen radioloog te zijn, zoals de vader van filmmaker Firouzeh Khosrovani, om uit de röntgenfoto van haar moeders torso op te maken dat er iets goed mis is gegaan. Een wervelkolom die halverwege een abrupte knik maakt en met een woud van stalen pennen bij elkaar wordt gehouden. Wat gebeurde er? De mondaine, in Europa opgeleide Hossein wilde zijn terughoudende, religieus opgevoede jonge vrouw per se leren skiën. Na een noodlottige val maakte hij persoonlijk deze opname van haar gehavende ruggengraat, die haar een leven van pijn zou opleveren.
De röntgenfoto legt een moment in de geschiedenis van een gespleten gezin vast en speelt daar tegelijk zelf een sleutelrol in. Net als veel familiefoto’s die Khosrovani uit het archief van haar moeder Tayi opdiepte. Het portret van Hossein bijvoorbeeld, dat op de bruiloft in Iran zijn plaats innam omdat hij geen toestemming kreeg om zijn studie geneeskunde in Zwitserland ervoor te onderbreken. Twee innig verliefde mensen die met elkaar trouwen terwijl ze zich in verschillende landen bevinden is eigenlijk heel romantisch, maar het feit dat beiden ook tijdens hun jeugdjaren in Teheran al in twee totaal verschillende werelden leefden, toont aan hoe groot de afstand is die hun liefde moet overbruggen. Zelf komen ze pas tot die ontdekking als Tayi na de huwelijksvoltrekking naar Zwitserland verhuist. Zo gechoqueerd als zij is over de profane levensstijl van haar man, zo blind is Hossein voor de diepte van haar geloof. Eenmaal terug in Teheran begint Tayi alle foto’s te verscheuren waarop zij geen hijab draagt. Khosrovani geeft context aan de privéfoto’s met found footage uit diverse archieven en voegt er zelfgeschreven flarden dialoog aan toe, waarin zowel de liefde als de onoverbrugbare cultuurkloof tussen Tayi en Hossein doorklinkt.
In dit huwelijk van tegengestelde karakters kun je moeiteloos de Iraanse samenleving in miniatuur weerspiegeld zien. De politieke ontwikkelingen in de late jaren zeventig blijven dan ook niet achter op de drempel van het statige appartement in Teheran, waar de kleine Firouzeh opgroeit. Een borreltafel minder, een bidkleedje meer, een revolutionair tafereel dat een klassiek naakt aan de muur vervangt; het zijn deze, vaak subtiele, interieuraanpassingen die de machtswisseling buiten én binnen de muren van dit huis onderstrepen.
Radiograph of a Family is een boeiende gezinskroniek waar de grote geschiedenis perfect in besloten ligt. Maar dat ook de film zelf een plek in de documentaire-annalen verdient, komt vooral door de vindingrijke manier waarop de maker het instrument van fictie gebruikt om, decennia na de feiten, haar eigen perspectief te ontvouwen.
