Problemski Hotel

Wie adem wil halen, moet maken dat hij wegkomt. Problemski Hotel, te zien op het IFFR, is een visueel krachtige verbeelding van het leven in een asielzoekerscentrum, vol grimmige poëzie en verlangen naar menselijkheid.

Bipul, zo noemen zijn lotgenoten in een Brussels asielzoekerscentrum hem. Hoe hij echt heet of waar hij vandaan komt weet hij niet meer. Dat geheugenverlies is een geluk bij een ongeluk, want nu kan hij niet teruggestuurd worden, iets wat de anderen wel boven het hoofd hangt. Tenzij ze bijvoorbeeld een levensgevaarlijk tripje in een container richting Engeland weten te boeken.
Je zou bijna denken dat de Belgische filmmaker Manu Riche hier heet van de naald commentaar levert op de recente vluchtelingensituatie in Europa. Dat blijkt echter een samenloop van omstandigheden te zijn. Problemski Hotel is de verfilming van de succesvolle novelle van Dimitri Verhulst uit 2003. Die overigens was geïnspireerd op een bestaande vluchtelingenopvang in België.
Riche is een gerenommeerd documentairemaker. Het had dus voor de hand gelegen dat hij deze eerste speelfilm had opgezet als een felrealistisch docudrama. Die gemakkelijke weg heeft hij niet gekozen, en dat heeft goed uitgepakt.
Hoewel de grimmige werkelijkheid nooit ver weg is — denk aan de trauma’s die de mensen opliepen — heeft de manier waarop Riche de gebeurtenissen in scène zet eerder iets van een absurdistisch theaterstuk. Waarmee hij de kern van dit onwerkelijke leven in pauzestand vermoedelijk beter raakt en het ook universeler maakt dan met een nagespeelde documentaire. Ook het voortreffelijke acteursgezelschap, deels uit de theaterwereld, deels zelf vluchteling, voelt die verbinding tussen realiteit en verbeelding goed aan. Het gevoel van vervreemding wordt versterkt door de locatie, een voormalig bankgebouw met zijn grote, onpersoonlijke ruimtes.
Zowel vluchteling als ambtenaar is daar gevangen in een ironisch rollenspel vol obsessies, wanhoopsacties of domweg pogingen de sleur te bezweren. Vaak tragikomisch, zoals het doelloos rondzeulen met een reusachtige kerstboom of de roekeloze fietstochtjes van een Afrikaan, maar ook wrang en grimmig.
Dat alles lankmoedig gadegeslagen door onze goede vriend Bipul, die in dit vreemde vagevuur Lidia uit Kazachstan ontmoet en door haar weer even de liefde mag voelen. Maar ja, Lidia is niet van plan te blijven. Die liefdesgeschiedenis brengt een vleugje poëzie binnen handbereik, al is het geen verhaallijn die de hele film draagt. Het grootste drama komt uit andere hoek.
Daarmee wordt dan alsnog het gevaar bezworen dat Problemski Hotel voortijdig dreigt te verzanden in een mozaïek van anekdotes en onwerkelijke situaties waar de spanning langzaam uit wegsijpelt. Tot Riche keihard terugkomt met een rauw einde waarin de tegenstelling tussen schokkende tragedie en naïeve goedwillendheid bijna onverdraaglijk is. Gaat dit over de schreef, of is het een afstraffing om de zich amuserende kijker tot de orde te roepen?

Leo Bankersen