Possessor

Brandon Cronenberg verklaart de whodunnit failliet met deze combo van spionage en bodyhorror.

Een geheim agent die voor een mysterieuze organisatie grote internationale spelers liquideert onder een valse identiteit? Met een license to kill? Is het Bond, James Bond? Is het eindelijk No Time to Die?

Dat is het niet. Brandon Cronenberg nam een paar van die vaste ingrediënten uit het mainstream spionagegenre en mixte die met de hallucinante lichaamsuittredingen en bodyhorror die we zo goed kennen van (inderdaad) zijn vader David Cronenberg.

Die horror beperkt zich trouwens tot enkele momenten – een mes dat vrij snel na het begin van de film in een keel gaat, handen die zich laven aan het bloed dat eruit stroomt – en het gaat misschien wat ver om dit een horrorfilm te noemen. Het doet er ook niet zoveel toe, al die labels, maar het zou jammer zijn als Cronenbergs film alleen door diehard horrorfans gezien zou worden.

De klap die de film uitdeelt, krijg je meteen al aan het begin. Een jonge vrouw steekt een soort lange audiostekker boven in haar hoofd – naald erin, bloed sijpelt eruit – en kijkt naar zichzelf in de spiegel. Haar gezicht plooit zich in verschillende emoties, een beetje als een acteur die nog snel voor een voorstelling z’n palet oefent of een zanger die haar keel opwarmt met een toonladder. Dan gaat ze naar buiten, loopt door de gangen en ruimtes van wat een restaurant lijkt, nee, het is groter dan dat, een luxe feest, meerdere verdiepingen, met meer mensen dan we het afgelopen jaar waar dan ook bij elkaar hebben gezien. Overal drukte en gasten. Ze beweegt zich tussen groepjes mensen, nadert een wat oudere, gezette man en duwt een mes in zijn keel. Precies zo feitelijk en emotieloos als het hier staat. Het bloed gutst eruit, de vloer is bloed. Ze haalt haar handen door het bloed, bijna alsof ze verrast is om het te zien. Nu moet ze zichzelf doden. Zoals gestipuleerd in het contract. Maar ze aarzelt. Ze wil niet.

Dan schakelt de film naar de echte dader. Een obscure organisatie die zich ergens in een grote stad in het volle zicht verbergt in een toren van glas en metaal, blijkt huurmoorden uit te voeren door de lichamen van collega’s en familieleden van het doelwit over te nemen. Agenten liggen op tafels met een Cronenbergiaanse interface en nemen een paar uur of zelfs een paar dagen het lichaam van de toekomstige dader over, zoals dronepiloten drones besturen. Voordat ze dat doen, bestuderen ze de mimiek en het gedrag van hun slachtoffer, om niet uit de toon te vallen.

Na die eerste scène maakt Cronenberg duidelijk dat er een prijs betaald moet worden voor die overnames. Tasya (Andrea Riseborough) ervaart steeds vaker kleine storingen als ze in het lichaam van anderen is, waardoor de grens tussen haar eigen perceptie en die van haar slachtoffer vervaagt. Eerst ontkent ze de problemen tegenover haar manager en begeleidster (Jennifer Jason Leigh), maar de situatie escaleert tijdens een grote opdracht die vereist dat ze meerdere dagen als een ander door de wereld gaat.

Rood- en blauwtonen overheersen in het kleurenpalet. Intens rood versus kil blauw. Cronenberg voert dat contrast in de hele film door. Glazen vlakken contrasteren met bloed. De stilte van een agent in een comfortabele rustpositie ergens in een kantoorgebouw contrasteert met de gewelddadige emoties en taferelen elders. Het koude, bewegingloze metaal van de messen met het warme, gutsende bloed. Alles om de centrale spanning van Possessor te vergroten: die tussen ik en avatar, tussen acteur en actor, tussen bij- en hoofdrol, tussen de analoge en de digitale werkelijkheid.

In die spanning kun je van alles lezen. Dankzij de openingsscène zagen Amerikaanse critici een postkoloniale vraag over usurpatie – de dader in die scène is een jonge zwarte vrouw, tot moord gedreven door een witte vrouw. Maar ten diepste is Possessor iets anders: een psychologische vraag over duistere verlangens. Wat drijft Tasya ertoe dit werk te doen? Om te kunnen doden en zelf schone handen te houden? Cronenberg laat de maakbare werkelijkheid overheersen door de chaotische diepten van de psyche.

Is de film misschien ook een uitvergroting van economische verhoudingen waarin de minst betaalde vuile handen maakt terwijl de toplaag zich in kuuroorden jong houdt en zich verbergt achter ingewikkelde fiscale constructies? Is het een sardonisch commentaar op acteren, waarin een acteur een rol op zich neemt en het oorspronkelijke personage de nek omdraait met z’n vrije interpretatie?

Possessor stelt in ieder geval een vraag over de overheersende rol van avatars in ons leven. Is iemand die z’n haat op sociale media dumpt online niet échter dan in werkelijkheid, waar hij de keurige, gezellige medeburger speelt? Is dat rauwe, vuil spuwende digitale personage misschien zijn echte ik? Wat is hier nog de werkelijkheid? Tasya heeft een gezin, een rustig dagelijks leven – tenzij ze voor een opdracht van huis is – maar wat heeft haar voorkeur? Haar ouderrol? Haar partnerrol? Of de rol van huurmoordenaar? Waar leeft ze werkelijk van op?

Possessor is vanaf 16 april te zien via onder andere Pathé Thuis.