Plan 75

Met een gevoelvolle blik toont Chie Hayakawa hoe een samenleving ondanks goede bedoelingen ernstig kan ontsporen, in deze Japanse Oscar-inzending.

Om iets te doen aan de extreme vergrijzing van Japan moedigt de regering 75-plussers aan euthanasie te laten plegen. Als cadeautje krijgen ze een leuke premie en plezierige laatste levensdagen. Voor het eerst pret op de bowlingbaan bijvoorbeeld.

Op basis van die beschrijving stelde ik me een griezelige, in kille beelden gegoten toekomstfantasie voor. Maar afgezien van een suggestief openingsbeeld, geïnspireerd op een gewelddaad tegen invaliden in 2016, oogt Chie Hayakawa’s Plan 75 juist heel invoelend en menselijk. Het Plan is fictie, maar verder schuilt de kracht van de film vooral in herkenbaarheid en realisme. Zie dat zeer geloofwaardige reclamespotje om bejaarden te bewegen uit te stappen. Juist die aanpak maakt de film zo indringend.

Centraal staat de alleenstaande Michi, ingetogen en ontroerend mooi gespeeld door Chieko Baisho, een grote naam in Japan. Michi werkt als 78-jarige nog in de housekeeping in een hotel. Op zekere dag wordt al het bejaarde personeel ontslagen, omdat het hotel vreest voor de goede naam als iemand op de werkvloer zou overlijden. Michi ziet zich gedwongen een ander baantje te zoeken, en dan wordt haar de huur ook nog opgezegd. Aarzelend overweegt ze naar de bijstand te stappen. Of is het klantvriendelijke Plan 75 dan toch een optie?

Naast deze hoofdlijn volgen we de sympathieke Plan 75-verkoper Hiromu (Hayato Isomura) en de Filipijnse hulp Maria (Stefanie Arianne), die zich ieder op hun eigen manier beginnen te realiseren wat het Plan werkelijk betekent. Hiromu ontdekt dat een van de nieuwe klanten een oom is die hij lang niet heeft gezien. Moet hij hem tegenhouden?

Levendig, maar zonder melodrama voert Hayakawa ons binnen in de wereld van de ouderen. Ze blijft dicht bij hun beleving, dat is de kracht. Het zijn vaak de details die kalm aan duidelijk maken hoe dramatisch de onderliggende situatie is. Een lijstje waarop crematie-as is geclassificeerd als industrieel afval. Een bank in het park, ongeschikt gemaakt als slaapplaats voor daklozen. Een onverwacht protest. Of een moment waarop iemand even moet wachten bij een spoorwegovergang en de gedachte aan zelfmoord zich onweerstaanbaar opdringt.

Of de keus van de bejaarden voor euthanasie een kwestie van groepsdruk, schuldgevoel of eenzaamheid is, zal de Japanse kijker waarschijnlijk makkelijker aanvoelen dan de buitenstaander. Dat neemt niet weg dat gaandeweg blijkt hoe hier een bevolkingsgroep wordt buitengesloten. Volgens de regisseur is de benarde situatie van ouderen in de film precies zoals het in Japan is.

Maar ook daarbuiten maakt Plan 75 het nodige los. Het is geen dichtgetimmerd pamflet, wel een waarschuwing die toont hoe een rationeel bedacht systeem met allerlei regeltjes (vriendelijke steungesprekken hoogstens vijf minuten!) ondanks aardige mensen met goede bedoelingen in een mensonwaardige richting kan afdrijven. Met een poëtisch slotbeeld als stil protest.