PAY IT FORWARD

Pay it forward is de ultieme reclamespot voor de ‘verbeter de wereld, begin bij jezelf’-campagne.

"Respect, daar gaat het om. Respect voor anderen, en respect voor jezelf." Met deze fictieve uitspraak van wijlen Joes Kloppenburg eindigt een reclamespotje dat pleit voor wereldwijde tolerantie. Naast Kloppenburg (die nu 30 zou zijn geweest) houden ook een bejaarde Martin Luther King (71) en Anne Frank (71) een pleidooi voor geweldloosheid.
Hoewel het een simpele gedachte is dat iedereen die dat filmpje ziet het voortaan wel uit zijn hoofd laat ooit nog een ander kwaad te doen, is het wel een móóie simpele gedachte. Die bijna kinderlijke denkwijze maakt ook het even edelmoedige Pay it forward de moeite waard.
Trevor (Haley Joel Osment) is een pienter, puur en idealistisch jochie. Een onwaarschijnlijke combinatie, gezien de talloze tegenslagen die hij in zijn jonge leven al te verwerken heeft gehad. Vol goede moed gaat hij aan de slag wanneer docent Kevin Spacey zijn leerlingen vraagt iets te bedenken dat de wereld wezenlijk kan verbeteren. Trevor bedenkt een even simpel als doeltreffend ‘pay it forward’-systeem: jij helpt drie mensen met iets dat ze zelf niet kunnen, zij doen dit weer bij drie andere mensen en binnen de kortste keren is de wereld één groot Utopia.
Pay it forward balanceert op de breekbare grens tussen overtuigend, realistisch drama en een overtrokken exploitatie van gevoelens. Los van de vraag hoe geloofwaardig de plot is — zou zo’n ‘goede daden doorgeef’-principe echt werken? — ademt vrijwel elk shot de Amerikaanse oorsprong van de film. De door huilende violen ondersteunde close-ups van grote blauwe kinderogen of tranende alcoholisten zullen de gemiddelde Europeaan eerder tegenstaan dan de gemiddelde Amerikaan. Maar die waren te verwachten van een film van een vakkundige broodregisseur als Mimi Leder (The peacemaker, Deep impact).

Oscar
De indruk die de film achterlaat, is positiever dan je zou verwachten van zo’n tearjerker-concept. Ondanks de gladde vorm heeft de film het maken van winst niet als enige doelstelling, maar wil hij, conform de geest van het oorspronkelijke boek van Catherine Ryan Hyde, daadwerkelijk bijdragen aan een betere wereld.
Bovendien zijn de drie belangrijkste acteurs een genot om naar te kijken, en het moet wel heel vreemd lopen wil deze film op dat gebied niet een paar Oscarnominaties in de wacht slepen. Helen Hunt (bekroond voor As good as it gets) zet ontnuchterend de door tegenslagen gekwelde moeder neer, Kevin Spacey (Oscar voor American beauty) overdondert zoals altijd, als de letterlijk en figuurlijk door het leven getekende leraar en Haley Joel Osment (genomineerd voor The sixth sense) steelt — ondanks de overvloed aan trouwe blauwe kijkers — de show als het kind dat hoopt een betere wereld te kunnen bewerkstelligen.
Slechts mensen met een hart van steen hebben niet voor het einde van de film minstens drie keer een joekel van een brok in hun keel gehad. De enige scène waarin Leder pertinent over de schreef gaat is de laatste minuut van de film, een irritant massamoment waardoor de film veel aan kracht inboet.

Robbert Blokland