Papicha

Van wie is je lichaam?

  • Datum 22-01-2020
  • Auteur Omar Larabi
  • Thema Filmkrant 428
  • Gerelateerde Films Papicha
  • Regie
    Mounia Meddour
    Te zien vanaf
    13-02-2020
    Land
    Frankrijk/België/Algerije/Quatar, 2019
  • Deel dit artikel

In het turbulente Algerije van 1997 worden de rechten van vrouwen in een rap tempo ingeperkt. Een jonge studente pleegt met het opvoeren van een modeshow een onverschrokken daad van verzet tegen het oprukkende religieus fundamentalisme.

De achttienjarige Nedjma (een knappe rol van Lyna Khoudri) studeert Frans en maakt in de late uurtjes zinnenprikkelende jurken in de toiletten van nachtclubs in Algiers. Er moeten behoorlijk wat obstakels worden genomen om in het uitgaansgebied te komen: je moet na zonsondergang een taxi huren, de taxichauffeur op zijn blauwe ogen vertrouwen en erop hopen dat je niet stuit op een door fundamentalisten opgezette wegblokkade. Onderweg kleden Nedjma en haar vriendin zich snel om: de nikaabs kunnen uit, in ruil voor een kleurrijkere en blotere outfit. Posters met strikte kledingadviezen, overal opgehangen in de stad, duiden erop dat het straks ook met deze vrijheid gedaan zal zijn.

Papicha speelt zich af tijdens de Algerijnse Burgeroorlog, toen seculiere verworvenheden als onderwijs en vrije kledingkeuze op het spel stonden. Islamitische fundamentalisten streefden naar een islamitische staat, en schuwden niet extreem geweld te gebruiken. Je zou verwachten dat Nedjma binnen deze context in navolging van vele lotgenoten het hazenpad zou kiezen door bijvoorbeeld te emigreren naar Frankrijk of Canada. Maar filmmaker Mounia Meddour voert in haar speelfilmdebuut een vastberaden hoofdpersoon op, die koste wat kost een modeshow zal houden, met sexy outfits gemaakt van de haik: een traditioneel wit gewaad uit het Maghrebgebied.

In haar omgeving ziet Nedjma al snel wat er gebeurt met vrouwen die zich niet schikken naar de wil van de fundamentalisten. Haar zus Linda wordt op klaarlichte dag op straat doodgeschoten. Haar zielloze lichaam wordt vervolgens door Nedjma en haar moeder zorgvuldig gewassen. Close-ups van de armen, de handen en de voeten roepen vragen op: is het vrouwelijk lichaam nog wel van de vrouw in een land waar iedereen er iets over te zeggen lijkt te hebben? Het is een aangrijpend visueel thema dat telkens terugkeert in de film: hoe ver gaan geradicaliseerde bewegingen om vrouwelijke zelfbeschikking de kop in te drukken?

Het vele bloedvergieten sorteert evenwel effect. Met souplesse toont Meddour hoe sommige Algerijnen prompt een ideologische transformatie ondergaan. Ineens zijn ze diepreligieus. Zo toont de film voortdurend het contrast tussen het seculiere en religieuze, dat geleidelijk verdwijnt. Zoals wanneer Nedjma de bus neemt, en door een fundamentalist wordt gewezen op de nieuwe kledingvoorschriften: bedek jezelf, voordat een lijkgewaad je bedekt.

Dat het eindresultaat uiteindelijk niet vertoond werd in Algerije – de autoriteiten staken er een stokje voor, zonder enige uitleg – is tekenend voor het politieke klimaat aldaar. Papicha werd in Frankrijk daarentegen de meest succesvolle Afrikaanse film geregisseerd door een vrouw.