Panique
Misantroop in een botsauto
Sinds een paar jaar brengt het Amerikaanse label Criterion een aantal van hun blu-ray-uitgaves ook uit in een Europese (regio B) editie, iets wat nog weinig bekend is. Begin dit jaar kwam Panique (1946) op de Europese markt in een nieuwe digitale restauratie.
Julien Duviviers Panique is een verfilming van Les fiançailles de M. Hire (1933) van de Belgische misdaadauteur Georges Simenon, bekend van de inspecteur Maigret-romans. Dezelfde korte roman (overigens zonder Maigret) werd in 1989 door Patrice Leconte getrouwer verfilmd als Monsieur Hire.
Panique voert monsieur Hire (Michel Simon) op, een wat zonderlinge, mensenschuwe man. Hij is niet erg geliefd onder de bewoners van de wijk waar hij in een hotel verblijft. Aan het begin van de film wordt een lijk gevonden, wat tot koortsachtige speculaties leidt over de mogelijke dader. Vooral de antisociale Hire wordt verdacht, al was het maar omdat hij zich niet graag mengt of geruststellende gesprekjes voert met de buurtbewoners. Als Alice (Viviane Romance) na het uitzitten van een gevangenisstraf terugkeert naar de wijk wordt de plot in gang gezet. Zij is het liefje van de criminele Alfred, maar zodra Hire haar ziet, is hij verkocht. Hij bespiedt haar vanuit zijn hotelkamer – het hare ligt er tegenover. Ook volgt hij haar en spreekt haar aan. Hire geeft Alice belangrijke informatie en zal haar later een voorstel doen. Wat precies, kan maar beter onvermeld blijven om de plot niet te veel weg te geven.
Regisseur Julien Duvivier, die een tijdlang in Hollywood verbleef, kwam in 1946 terug naar Frankrijk. Hij filmde Panique in de Victorine Studio in Nice, waar hij een woonwijk optrok die er buitengewoon realistisch uitziet. Zijn precieze stijl combineert elementen uit de film noir met het vooroorlogse poëtisch realisme. De fraaie film is doortrokken van doem en noodlot en laat zien waar mensen allemaal toe in staat zijn, van slaafs conformisme en achterbaks geroddel tot kille moord en hysterisch massagedrag. De misantropie van monsieur Hire wordt hier bewaarheid, zoveel is duidelijk. Dat Panique werd gemaakt in 1946 speelt hierbij een rol, de film levert op verhulde wijze bijtende kritiek op het meeloopgedrag van vele Fransen tijdens de Tweede Wereldoorlog.
Een aantal scènes is meesterlijk, zoals de huiveringwekkende climax en die waarin de botsauto waarin Hire zit, belaagd wordt door Alice en Alfred, waarna alle botsautootjes zich op hem storten en hem insluiten. Het voyeurisme uit Simenons roman en Lecontes remake is hier minder aanwezig maar de erotiek wordt door Duvivier in één enkele scène prachtig geïllustreerd, als Alice – die weet dat zij bespied wordt – eerst kort ‘per ongeluk’ haar borst aanraakt om vervolgens haar kousen af te rollen. Slaat de paniek uit de titel niet ook op wat de eenzame Hire ervaart als hij dit ziet?
