Oude tongen

Op het Filmfestival Rotterdam draaien drie nieuwe Nederlandse films waarin feit en fictie elkaar overlappen. Gerardjan Rijnders gebruikt voor zijn film Oude Tongen bestaande gegevens om hun visie op de hedendaagse samenleving te geven.

In het voorjaar van 1987 kwam het Groningse dorp Oude Pekela in het nieuws, omdat er sprake zou zijn van grootschalige kindermishandeling voor de vervaardiging van kinderpornografie. Wat begon als een lokaal gerucht haalde al snel de pers en groeide uit tot een nationaal schandaal. Een langdurig en intensief justitieel onderzoek leverde echter geen bewijzen op en de kwestie werd afgedaan als een uit de hand gelopen geval van massahysterie.

Gerardjan Rijnders, artistiek leider van Toneelgroep Amsterdam, gebruikte de affaire als uitgangspunt voor zijn filmdebuut Oude Tongen. De drie uur durende tv-serie zal in Rotterdam in een ingekorte bioscoopversie te zien zijn.

Oude tongen had ook Twin Pekela kunnen heten. De serie vermengt de realiteit van het vermeende kinderporno-schandaal met de formule van de Amerikaanse soap-noir Twin Peaks. Net als het Amerikaanse voorbeeld is het dorp Oude Tongen een microkosmos van de hedendaagse samenleving, in dit geval de Nederlandse.

We betreden het dorp op de dag waarop het CDA-Tweede Kamerlid Does het zaad van de twijfel plant. Does vertelt het doktersechtpaar Fred en Jannie Ligt dat hij uit betrouwbare Amerikaanse bronnen vernomen heeft dat er in Nederland volop kinderporno gemaakt wordt. Does vermoedt dat Oude Tongen hier een grote rol in speelt en toont het onthutste echtpaar wat pornoblaadjes om zijn standpunt kracht bij te zetten. De dokter meent een van de afgebeelde kinderen te herkennen uit het dorp, waarna via roddel en valse verdachtmakingen de hele gemeenschap in de ban van het schandaal raakt. Tijdens een mini-playbackshow op de benefietavond ‘Kleren voor Bulgarije’ bereikt de stemming in het dorp haar kookpunt.

Kneuterigheid
Conform de ijzeren wet van de soap-opera ontrolt het verhaal zich door de interactie van de verschillende personages. En dat zijn er nogal wat: een getraumatiseerde ex-burgemeester, een tandarts met huwelijksproblemen, een politieman met een overspelige echtgenote, een naar liefde hunkerende weduwe en een aan pornofilms verslaafde werkeloze huisvader vormen slechts een fractie van de uitgebreide cast.

Rijnders’ dialogen en de prestaties van de acteurs overstijgen met gemak de povere kwaliteit van de gangbare Nedersoaps, maar het halveren van de lengte van Oude tongen voor de bioscoopvertoning doet helaas afbreuk aan de niet geringe kwaliteiten van de serie. Een aantal personages komt niet meer volledig uit de verf en het einde oogt tamelijk verwarrend.

Wel is Rijnders er uitstekend in geslaagd met een scherp oog voor Hollandse kneuterigheid de hypocrisie van onze samenleving bloot te leggen. Waar iedereen op de kansel springt om de onschuld van het kind te beschermen, worden peuters van alle kanten gestimuleerd om op de televisie de geilheid van Michael Jackson en Madonna te imiteren. Volgens Rijnders mogen we dus niet verwachten dat kinderen "lieve onschuldige kleuters op een hekje" blijven, want "ze weten genoeg als ze een beetje uit hun ogen kijken."