Origin

Ava DuVernay verfilmt met Origin niet het boek, maar het schrijven van Isabel Wilkersons nonfictie-bestseller Caste. Daarbij komen de ideeën waar het om begonnen was soms in de knel.

De vraag waarom Ava DuVernay de bestseller Caste: The Origins of Our Discontents van Isabel Wilkerson wilde verfilmen, is simpel te beantwoorden. Pulitzer-prijswinnaar Wilkerson zet in Caste uiteen hoe de onderdrukking van zwarte Amerikanen vergelijkbare patronen heeft met de vervolging van Joden tijdens de Holocaust en met de achterstelling van Dalits binnen het Indiase kastensysteem. Misschien, suggereert Wilkerson, is kaste een nuttiger perspectief dan huidskleur als we iets aan sociale ongelijkheid willen veranderen.

Een belangrijke stem binnen een belangrijk debat en daarmee een kolfje naar DuVernays hand, die met documentaire 13th (2016) en speelfilm Selma (2014) al toonde dit soort grote onderwerpen in behapbare cinema te kunnen vatten. Maar kijkend naar Origin lijkt het erop dat ze het antwoord op een andere vraag niet helemaal gevonden heeft. Namelijk de vraag hóe Wilkersons diepgravende nonfictie, opgebouwd rond ideeën en concepten, naar een fictiefilm vertaald kon worden.

De uitweg die DuVernay gevonden heeft, is dat ze in feite niet Caste als boek heeft verfilmd, maar het researchen en schrijven ervan door Wilkerson, in de film gespeeld door Aunjanue Ellis-Taylor. De film opent in 2012, wanneer Wilkerson na het succes van haar voorgaande boek The Warmth of Other Suns worstelt om een onderwerp voor een opvolger te vinden. Het is de moord op Trayvon Martin die haar een zet geeft. Ze is verbaasd door zowel de reacties van haar linkse elite-­bubbel, die gemakzuchtig naar racisme als grote boosdoener wijst, als die van haar moeder, die zonder de dader te vergoelijken vragen stelt over wat Martin zelf anders had kunnen of moeten doen.

Op de beste momenten van Origin versterkt Wilkersons persoonlijke verhaal de ideeën die zowel haar boek als de film willen overbrengen. Als ze door een Duitse Holocaust-expert wordt beschuldigd van “lui denken”, omdat ze vergelijkingen maakt tussen de jodenvervolging en de slavernij, zet dat zowel personage als kijker aan het denken. Maar op andere momenten doet het persoonlijke af aan het politieke. Wilkersons tocht naar India, waar haar eerstehands observatie van het kastensysteem alle puzzelstukjes op zijn plek doet vallen, heeft een hoog exotiserend Eat Pray Love-gehalte. En het feit dat maar liefst drie naasten van Wilkerson kort na elkaar overlijden, komt dramatisch absoluut binnen, maar betekent dat de ideeën waar het om begonnen was een tijd lang bijna geheel uit beeld raken.

Maar met al zijn mankementen blijft Origin een film van belang, juist door die ideeën. Dat DuVernay de film tegen de klippen op heeft weten te maken, buiten de grote studio’s om die zich niet aan dit verhaal wilden branden, is hoe dan ook een verdienste.