Onder de oppervlakte

De Hedwigepolder is al jaren speelbal van krachten die ieders begrip te boven gaan. Niet allen de getijden eten aan het land, ook Nederland en België trekken al jaren aan het stuk landbouwgrond dat ‘aan de natuur moet worden teruggegeven’, zo reconstrueert Digna Sinke in haar grondige documentaire.

Tien jaar na het ondertekenen van verdrag rond de Hedwigepolder is deze nog steeds niet uitgevoerd. De polder moet onder water worden gezet als natuurcompensatie voor het uitdiepen van de Westerschelde, dat de Antwerpse haven ten goede komt. Digna Sinke heeft veel mooie jeugdherinneringen aan de omgeving. Als meisje keek ze met haar moeder eens zes uur lang naar de getijdenbeweging die bijna onmerkbaar plaatsvond. Nu wil ze het onbeheersbare proces rond het verdrag begrijpen door alle nota’s, rapporten en artikelen te lezen, om erachter te komen waarom de achtereenvolgende politici tot hun besluiten zijn gekomen. Besluiten die stuk voor stuk wankel bleken te zijn.
Haar uitvoerige research mondt uit in een parade van talking heads, spilfiguren uit die tijd zoals politici, vogelbeschermers en ambtenaren, die wollige woorden als ‘uitvoeringsstartpunt’ en ‘ontpoldercompensatiegeld’ gretig in de mond nemen. De zaak wordt al wat inzichtelijker als men het heeft over flinterdun commitment en wensbeelden, waarbij de fractievoorzitter van de Partij voor Zeeland degene is die het minst meel in de mond heeft. Hij noemt het ronduit smerig dat er judaspenningen zijn betaald om andersdenkenden over te halen. Als kritisch Statenlid kreeg hij van Rutte voorgehouden dat de Hedwigepolder niet onder water zal worden gezet mits hij voor de Eerste Kamer zou stemmen op de coalitie.
De boel staat al jaren op scherp, zelfs de eigenaar rept over een annexatie door de Belgen. De zaak klapte toen de Nederlandse ambassadeur op het matje werd geroepen door de Belgische minister-president Kris Peeters, iets wat alleen gebeurt tussen landen die in een oorlogssituatie dreigen te belanden.
Wat deden de politici? Cees Veerman, toenmalig minister van Landbouw, stond volgens betrokkenen te ver boven de materie, en er wordt gesuggereerd dat Gerda Verburg letterlijk onder het dossier bezweek toen ze een keer onwel werd in de Kamer. Henk Bleker begon blanco aan het dossier, zonder zich rekenschap te geven van de gevoeligheden. Het was zijn bewuste keuze om de dossiers van voor 2010 gewoonweg niet in te zien. Ook ‘dissident’ Koppejan komt aan het woord, terwijl bewindslieden Karla Peijs, Gerda Verburg en Jan Peter Balkenende niet wilden praten voor de camera. Dat is natuurlijk jammer, maar of zij wel inzicht hadden kunnen bieden in dit ondoordringbare woud van belangen, diplomatie en bureaucratie, is de vraag. We zien alleen de oppervlakte, de meeste beweging zit daaronder en is onzichtbaar, zegt Sinke zelf al.
Sinke heeft naast een aantal bijzonder vormgegeven speelfilms (After the Tone, Atlantis) prachtige documentaires over het Zuid-Hollandse eiland Tiengemeten gemaakt, waar de boeren ook moesten wijken voor natuur. Ze vraagt zich terecht af wat de intriges rond de Hedwigepolder ons leren over de veranderende politiek, zonder in woede uit te barsten zoals de Vlaamse journalist Chris de Stoop in zijn recente boek over dit onderwerp Dit is mijn hof. Door globalisering verschuift de macht, denkt Sinke hardop in een voice-over, politici zeggen nu vooral wat mensen willen horen. Emoties zijn belangrijker dan feiten. Kranten besteden voornamelijk aandacht aan incidenten en geven zelden een analyse. Doe ik daar niet zelf aan mee? vraagt ze zich vertwijfeld af. Een analyse is haar documentaire inderdaad niet, meer een journalistieke reconstructie die vanwege de onderlinge richtingenstrijd net zo verbrokkeld is als de aangevreten kustlijn van het betwiste boerenland.

Mariska Graveland