ONCE WERE WARRIORS

Slaaf van drank en eigen vuisten

  • Datum 05-01-2011
  • Auteur
  • Gerelateerde Films ONCE WERE WARRIORS
  • Regie
    Lee Tamahori
    Te zien vanaf
    01-01-1994
    Land
    Nieuw-Zeeland
  • Deel dit artikel

Regisseur Lee Tamahori heeft met Once were warriors een film gemaakt die vooral geadresseerd lijkt te zijn aan zijn eigen volk. Tamahori is niet bang om de Maori’s, de oorspronkelijke bewoners van Nieuw Zeeland, af te schilderen als vechtlustige alcoholisten, noch om hun leefomgeving in alle troosteloosheid in beeld te brengen. Maar hij voorziet ook in een oplossing: terug naar de oorsprong.

Once were warriors is een familiedrama. Centraal staat Beth, getrouwd met de gespierde Jake en moeder van vijf kinderen. Ze wonen in een arme voorstad van Auckland, Nieuw-Zeeland. Jake zit voornamelijk in het café achter het bier. Net als thuis wordt tegenspraak niet geduld en gaat hij om het geringste op de vuist. De oudste zoon laat zich tatoeëren en sluit zich aan bij een gang. Boogie, de jongste zoon, wordt uit huis geplaatst wegens crimineel gedrag. Grace, de dertienjarige dochter, lijkt nog het minst gehard door het geweld om haar heen. Ze schrijft verhalen en zoekt haar toevlucht bij een vriend die in een autowrak leeft. De opvoeding van de kinderen komt voornamelijk neer op Beth, want Jake trekt zich weinig aan van zijn gezin. Zij houdt van hem, dat is overduidelijk en niet eens echt onbegrijpelijk. Als de tragedie zich binnen het gezin heeft voltrokken kiest ze echter voor haar gezin (en haar cultuur) en verlaat ze Jake.

Machtsvertoon
Tot zover het verhaal, dat heel gemakkelijk een draak van een film op kan leveren. Dat het niettemin een zeer geslaagde film geworden is komt voor een groot deel door het acteerwerk. Zowel Jake als Beth zijn personages die genuanceerd en geloofwaardig neergezet worden. Het zijn karakters die je leert kennen en, tot op zekere hoogte, begrijpen zonder dat er veel uitgelegd hoeft te worden. Onderlinge verhoudingen worden in enkele woorden of door een blik getekend. Er wordt niets teveel gezegd.
Het machtsvertoon van Jake komt voort uit een diepgeworteld minderwaardigheidsgevoel ten opzichte van de Maori’s ("These bastards living in the fucking past") en eigenlijk ook ten opzichte van Beth. Zelf stamt hij af van ‘a long line of slaves’, en de familie van Beth vond hem eigenlijk niet goed genoeg. Zijn trots weerhoudt hem er zelfs van de begrafenis van zijn dochter bij te wonen. Beth is ondanks het temperament van Jake niet bang voor hem; ze heeft een sterke wil en overlevingsdrang.
Ondanks het geweld en de heftige emoties, wordt het verhaal op een prettig sobere manier verteld. Het is kernachtig, zonder vermoeiende zijlijnen of subplots. Alles wat gebeurt is functioneel, staat ten dienste van de ontwikkelijng van het verhaal. De film kent een opvallend gebrek aan loze, nietszeggende scènes.
Niets wordt dramatischer gemaakt dan het is, al is de suggestie duidelijk genoeg. Een kotspartij na door Jake in elkaar getimmerd te zijn is niet meer dan het laten zakken van de wc-bril. Als Jake Beth op bed smijt na een hardhandige ruzie en zijn shirt uittrekt weten we genoeg. Tijdens het zoveelste luidruchtige feestje thuis wordt Grace in haar slaapkamer door haar oom verkracht. Dat is een afschuwelijke scène zonder dat er wordt geschreeuwd of gevochten. We zien alleen het benauwde gezicht van Grace en soms dat van haar oom.

Aardekleuren
Once were warriors is niet helemaal het realistische drama dat het misschien leek te zijn, althans niet in stijl en structuur, en dat is wel zo plezierig. Op de verkrachting van Grace en de zelfmoord die ze kort daarop pleegt, wordt op verschillende manieren in de film gezinspeeld. Er worden grapjes gemaakt over de potentie van ‘oom Bully’, tot twee keer toe vertelt Grace dat ze nooit wil trouwen omdat alle mannen in haar omgeving zo lelijk zijn. Ze zit graag onder de dode boom in de tuin voor te lezen aan haar zusjes. Tijdens een zeldzaam gezinsuitje vertelt Beth over het familiegraf. "I’d love to see it", zegt Grace. Beth waarschuwt haar: "Not before me, you don’t". Het zijn dingen die dan nog niet zoveel betekenis hebben maar die samen een onbehaaglijke sfeer scheppen.
Ook het kleurgebruik doet afbreuk aan het realistische karakter van de film; het zijn vooral aardekleuren als bruin, zwart en oker die overheersen. Niet direct kleuren die je associeert met een betonnen stadsomgeving. Ze lijken afgestemd op de okerkleurige huid van de Maori’s, die, al dan niet van zwarte tatoos voorzien, opvallend vaak in beeld komt. Heldere kleuren worden alleen gebruikt met betrekking tot het geboorteland en de oorsprong van de Maori’s. Als Beth over haar voorouders vertelt zitten ze in het groene gras aan een meertje. Tijdens de begrafenis van Grace is het beeld even gevuld met een helder blauwe hemel.
Door Grace een rituele begrafenis te geven in haar geboortegrond, keert Beth zich definitief af van Jake en het geweld. "We should have gone back a long time ago". Haar zoons hebben zich, ongehinderd door een teveel aan liefde voor Jake, al eerder tot hun wortels gewend. De tegenstelling is door de hele film heen gemonteerd: shots van de begrafenis worden afgewisseld met die van het café, waar Jake, niet in staat zijn gevoelens te uiten, machteloos achter een batterij bierflessen zit. Ook de rituele inwijding van de oudste zoon en de traditionele vechtsport die Boogie beoefent worden scherp versneden met weinig verheffende caféscènes. Je kunt het hoopgevend of moralistisch noemen, de boodschap wordt met overtuiging en betrokkenheid uitgedragen.

Petra van der Ree