Na putu

Vijf jaar nadat Jasmila Žbanić met Grbavica de Gouden Beer won is ze terug met haar tweede film Na putu. Opnieuw vormt het na-oorlogse Bosnië het decor en opnieuw heeft Žbanić een film gemaakt die het vooral van het onderwerp moest hebben: de opmars van fundamentalisten.

Het is treurig maar waar: de multiculturele stad die Sarajevo ooit was, de stad die ieders sympathie had, is niet meer. Een klein groepje cineasten en andere kunstenaars houdt amechtig stand. Maar de Bosnische Henk en Ingrid zijn inmiddels net zo nationalistisch als de Serviërs. Met dat verschil dat ze een ander geloof aanhangen, de islam. Na de oorlog werden in Bosnië met Saoedisch geld moskeeën gebouwd en tegenwoordig zijn met enige regelmaat ook mannen met baarden op straat te zien. Ook in Sarajevo. Zou de Nederlandse regering de Bosniërs nog altijd zo onvoorwaardelijk steunen als men begin jaren negentig deed?

Fundamentalisten!Het is niet verwonderlijk dat Na putu ook hier in de bioscoop belandt want Jasmila Žbanić heeft een onderwerp te pakken dat niet alleen in haar eigen land actueel is. Maar waar haar debuut Grbavica nog ‘degelijk’ kon worden genoemd, zakt Na putu dramaturgisch door het ijs. De film volgt Luna en Amar. Zij is stewardess, hij verkeersleider met een drankprobleem. Het verhaal komt aarzelend op gang. In het eerste half uur is het meest schokkende nog wel dat er een land op de Balkan bestaat waar overmatig alcoholgebruik niet als nationaal tijdverdrijf wordt gezien maar als een probleem.

Maar de grootste fout die Žbanić maakt is niet het kabbelende tempo, maar haar keuze het verhaal te vertellen vanuit het perspectief van het personage dat het dichtst bij haar zelf ligt: Luna. Machteloos moet zij, een moderne jonge vrouw, toezien hoe haar geliefde Amar van haar wegdrijft. Het begint vrij onschuldig. Na een aanrijding ontmoet Amar een oude strijdmakker die al jaren eerder zijn heil heeft gezocht in het geloof. Maar al snel worden een moskee en een islamitisch vakantiekamp bezocht.

Natuurlijk, we leven met Luna mee. Weg met die fundamentalisten! Waar halen ze het lef vandaan om haar uit de discotheek te trekken net wanneer ze zo lekker dronken aan het worden is? De dreiging van Servisch nationalisme lijkt plaats te hebben gemaakt voor de dreiging van moslimfundamentalisme. Maar omdat we al na de eerste confrontatie voelen dat de regisseur wil dat Luna haar eigen fundamentalist met Koran en al het bed uit gooit, komt het drama stil te staan en blijven allerlei vragen onbeantwoord liggen. Waarom komen we niet meer te weten over Amar? Wat is er met hem gebeurd tijdens de oorlog? Waarom zoekt hij steun bij het geloof?

Na putu is een simplistisch politiek statement geworden. De film mist dramatische spanning, dynamiek en grijstinten. Žbanić had minder politiek betrokken moeten zijn en meer als een regisseur moeten denken. Dan had ze geen politiek pamflet maar een film afgeleverd.