M/OTHER

Ook in de Japanse samenleving is het gezin lang niet meer de hoeksteen van de samenleving. M/Other, die op het Filmfestival Rotterdam vertoond wordt in een groot retrospectief van de ‘andere’ Japanse cinema, laat zien hoe een zoontje een wig drijft in de relatie van twee moderne Japanners.

‘No cherry blossoms’ heet de selectie van Japanse films waar M/Other tijdens het Filmfestival Rotterdam deel van uitmaakt. De titel suggereert dat de festivalprogrammeurs willen afrekenen met het gangbare beeld van de Japanse film: een wereld van rijstpapieren schuifdeuren met uitzicht op bloeiende kersentuinen, sphinx-achtige geisha’s en de zwijgzame samoerais.
De genrefilms uit de jaren zestig en zeventig en de hedendaagse Japanse cinema zijn mijlenver verwijderd van het land van de rijzende zon als poëtische idylle, zo moeten de films in ‘No cherry blossoms’ aantonen. Nu zal die traditionele Japanse cultuur en esthetiek waarschijnlijk toch wel in vele hedendaagse films doorsijpelen; in de lowbudgetfilm Hazy life, die meedingt naar de Tiger Awards, staat er bijvoorbeeld wel degelijk een kersenboom in bloei. M/Other, die na afloop van het filmfestival in reguliere theaters wordt uitgebracht, is daarentegen inderdaad een hedendaagse art-film die in thematiek en esthetiek afwijkt van de klassieke Japanse cinema.

Huismoeder
M/Other, de tweede film van regisseur Suwa Nobuhiro, biedt een intieme blik in een moderne relatie die niet geworteld lijkt te zijn in de traditionele Japanse familiewaarden, zoals we die kennen uit het werk van filmauteurs als Ozu of Naruse. Zo verwonderlijk is dat natuurlijk ook niet, omdat hun films al weer minimaal veertig jaar oud zijn.
Tetsuro, de man van het moderne echtpaar waar M/Other om draait, is gescheiden van zijn eerste vrouw, en woont samen met zijn nieuwe vriendin Aki. Als de ex-vrouw van Tetsuro na een auto-ongeluk in het ziekenhuis terechtgekomen is, logeert hun zoon tijdelijk in het huis van Tetsuro. Aki wordt zo onverwacht en ongewild in de positie van huismoeder gedrukt, terwijl ze zelf een drukke baan heeft.
Het is dit onderhuidse relatieconflict waar Suwa Nobuhiro tweeëneenhalf uur voor uitgetrokken heeft. Tetsuro’s ex-vrouw (en Shuns moeder) blijft buiten beschouwing in M/Other, Suwa beperkt zich tot een minutieuze studie van het drietal Tetsuro, Aki en Shun.
Deze eigentijdse relationele problematiek schijnt in de hedendaagse Japanse film erg populair te zijn, terwijl dit in Europa en de Verenigde Staten al sinds de jaren zeventig een geliefd filmonderwerp is. Voor ons doet de thematiek van M/Other daarom een beetje gedateerd aan. Maar het is vooral Suwa’s filmstijl en aanpak die M/Other tot een indringende psychologische studie maakt.

Stuurs
Suwa geeft zijn acteurs veel vrijheid, en dat tref je niet vaak aan in Japanse films. In shots die de hele lengte van een scène innemen hebben de acteurs alle ruimte gekregen om te improviseren. De kleinste details in hun spel geven inzicht in de onderhuidse spanningen tussen Tetsuro, Aki en Shun. Schijnbaar triviale situaties krijgen daardoor een grote dramatische kracht en geven een schrijnend inzicht in hun gevoelsleven. Zo kan een scène over een afwasje al boekdelen spreken over hun complexe relatie. Ook Shun speelt een prachtige rol als het stuurse jongetje dat zich eerst verzet tegen zijn nieuwe moeder, maar vervolgens toch aan haar gehecht raakt. De acteurs werkten zonder vast script, maar uit zulke momenten blijkt dat ze hun personages van haver tot gort kennen.
M/Other is een typische acteursfilm. Niet ten onrechte wordt Suwa daarom wel met John Cassavetes vergeleken, die zijn acteurs ook vrij liet om te improviseren. Maar anders dan Cassavetes zit hij zijn acteurs niet met een hand-held camera op de huid om hen vanuit onverwachte standpunten te kunnen observeren. De camera van Suwa blijft op grote afstand. Hij houdt zijn acteurs vanuit één plek in het vizier, en dringt zich niet op. Niet zelden zijn er reflecties van lichtbronnen zichtbaar, die soms toevallig het gezicht van een acteur afdekken. Ze wijzen erop dat cameraman Inomoto Masami zijn acteurs buiten de kamers door een raam heeft gefilmd, alsof ze niet wilden inbreken in de privacy van de acteurs.
Het spel en de inbreng van de acteurs is bewonderenswaardig, maar juist die kwaliteit speelt de film soms parten. Want omdat zij zo nauwgezet kunnen tonen hoe de aanwezigheid van Shun hun relatie onder druk zet, heeft de film al voor het einde haar verzadigingspunt bereikt. Suwa en zijn acteurs hebben minder tijd nodig om een schrijnende, maar indringende inkijk in een hedendaags Japans gezin te geven.

Pieter Bots