LOS MUERTOS

Een interview met de maker van La libertad en Los muertos, dat klinkt als een contradictio in terminis, want de Argentijnse regisseur Lisandro Alonso is vooral geïnteresseerd in "diegenen die in stiltes spreken, in handelingen en die niet proberen om hun egoïsme te verhullen".

Met de Tiger-release van Los muertos (2004) krijgt het Nederlandse bioscooppubliek eindelijk de kans om ook buiten het Filmfestival Rotterdam kennis te maken met het werk van de extreem getalenteerde en intuïtief werkende jonge Argentijnse regisseur Lisandro Alonso (Buenos Aires, 1975). Anders dan zijn overrompelende debuut La libertad (2001), dat een meesterproeve was van de meest uitgebeende pure cinema denkbaar, zijn er aan Los muertos sporen van plot en spanning toegevoegd. De film volgt ex-gevangene Argentino Vargas, die in de jungle op zoek gaat naar zijn dochter. Een Argentijnse ‘Heart of darkness’. We spraken de regisseur vorig jaar op het Filmfestival Wenen, waar hij elke ochtend een paar uur werkte aan het dit jaar op de Cinemart gepresenteerde scenario voor Liverpool.
Lisandro Alonso’s hoofdpersonen laten een levensstijl zien die de stedelingen uit Alonso’s woonplaats Buenos Aires hoogstwaarschijnlijk het liefste zouden vergeten. Die hebben geen oog voor de granieten alledaagsheid van deze woordloze mannen, voor hoe hun gemoedstoestand in hun houten gelaatsuitdrukkingen gekerfd staan. Het is daarmee dat Alonso’s films behalve een poëtische ook een politieke dimensie krijgen, alsof ze willen zeggen dat cinema er niet is om de armen te redden, te herinneren wie vergeten is, of doods naar provincialisme te staren. Alonso’s doel is beter, en mooier. Hij identificeert zich met deze mensen.
Alonso: "Ik heb altijd in Buenos Aires gewoond, maar ongeveer tien jaar geleden, toen ik mijn filmstudie aan het afronden was, verwierf mijn vader wat grond op het platteland. Ik liet de film even voor wat hij was en ben daar voor een jaar of twee naartoe gegaan. Daar ontmoette ik Misaël, de jonge houthakker die de hoofdrol heeft in La libertad. Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in wat er buiten de stad was. De mensen die op het land leven zijn meer elementair, puurder, minder gecompliceerd. Ze praten minder. Ik heb weinig vertrouwen in woorden. De meeste mensen verschuilen zichzelf achter woorden.
"Voordat ik naar het platteland vertrok, had ik wel een aantal films gezien uit Iran en India die over arme mensen gingen. Ik vond altijd dat deze films interessanter waren dan de andere dingen die ik zag. Maar ik had nooit het idee opgevat om films over arme mensen te maken, totdat ik Misaël leerde kennen. Misaël en ik mogen dan op veel punten verschillen, maar we delen veel dezelfde gevoelens."

Allereerste indruk
"Tot nu toe ontstaan mijn films doordat ik eerst een plaats vind waar ik wil draaien, dan volgt het personage en dan pas de verhaallijn. Ik wist bij Los muertos vanaf het begin dat ik in een gevangenis wilde filmen en in de jungle. Om de juiste locatie te filmen heb ik ongeveer een jaar in verschillende delen van Argentinië gereisd. Ik begon in het noorden bij de Braziliaanse grens en vanaf daar ben ik in korte etappes van een paar weken naar beneden afgezakt, totdat ik in de jungle bij Corrientes uitkwam. Die plek trof mij omdat de mensen daar nog steeds midden in de jungle leven.
"De gevangenis was als locatie belangrijk omdat in Argentinië, net zoals op veel andere plekken in de wereld, alleen de arme mensen gevangen zitten, niet de rijken, want die kunnen zich verdedigen. Het boeit me hoe iemand die gevangen zit zich gedraagt. Ik wilde laten zien dat het voor deze mensen in de gevangenis hetzelfde is als daarbuiten. Ze leven op dezelfde manier.
"Antonio Vargas gaat na zijn vrijlating op zoek naar zijn dochter, zodat je kunt volgen hoe hij de wereld begint te zien die hij twintig of dertig jaar niet heeft gezien. Hij toont geen expressie, geen emoties, alles is hetzelfde gebleven. In de film maken we hem twee dagen in de gevangenis mee en twee dagen daarbuiten. Dat lijkt misschien willekeurig, maar voor mij is het essentieel, want als ik een script schrijf houd ik altijd rekening met de tijdspanne waarin het verhaal zich afspeelt. Wat ik wilde vastleggen was zijn allereerste indruk van de wereld."

Overhemd
"Argentino Vargas heb ik stap voor stap geregisseerd. Ik legde hem steeds de situatie uit, bijvoorbeeld: ‘in deze scène ga je een overhemd kopen’ of ‘in de volgende scène huur je een boot’. Voordat we gingen draaien is het enige wat ik tegen hem heb gezegd dat hij niet in de camera mocht kijken en geen enkele expressie mocht tonen.
"Net zoals in La libertad hou ik ervan om met behulp van muziek mijn films in een bepaalde periode te situeren. Zonder de muziek zouden ze zich ook in het verleden of in de toekomst kunnen afspelen. Ik ben geïnteresseerd in een scheiding tussen wat je ziet en wat je hoort; het primitieve van de beelden en het verhaal vormen een contrast met het moderne van het geluid. Daarnaast heb je aan de ene kant het politieke en sociale aspect van de film en aan de andere kant het filmische, maar die twee moeten wel op dezelfde golflengte zitten.
"Met Los muertos wilde ik verder gaan dan La libertad. Het is moeilijk om jezelf te bewijzen dat je een tweede film kunt maken, dat de eerste geen toevalstreffer was. Maar die zekerheid geeft me nu een hoop vrijheid. Mocht het zo zijn dat ik nadat ik een paar films gemaakt heb verder niks te zeggen heb, dan kan ik altijd terug gaan naar het platteland en dieren gaan verzorgen, of een krantenkiosk openen, of piano spelen of een schilderij maken."

Gabe Klinger
Filmcriticus uit Chicago

Vertaling: Dana Linssen