Liebelei & Lola Montez

Ophüls behoudt zijn waardigheid

Lola Montez

Lola Montez

Twee in ere herstelde films van Max Ophüls verschijnen op cinefiel dvd-label Edition Filmmuseum. Met hun bitterzoete, kritische verhalen en de meesterlijke regie resoneren Leibelei (1933) en Lola Montez (1955) nog steeds.

Het dvd-label Edition Filmmuseum bestaat al ruim tien jaar maar is onder cinefielen ten onrechte niet zo bekend als Criterion, Arrow of Masters of Cinema. Het label is een samenwerkingsverband tussen Europese – vooral Duitse – filmmusea en heeft inmiddels meer dan 100 dvd’s uitgebracht. Daaronder veel Duitse films, waaronder films van Alexander Kluge, maar ook van de Amerikaanse experimentele filmmaker James Benning en stille films van Vertov.

Uitgave 99 van Edition Filmmuseum tekent hun kwaliteitsaanpak. De dubbel-dvd huisvest twee films, een documentaire uit 1990 over Max Ophüls en verhelderende extra’s. Een van de dvd’s bevat een cd-rom met boeiend beeld- en tekstmateriaal. De drie films zijn Engels ondertiteld.

Liebelei
Liebelei

De recente uitgave betreft het prachtige melodrama Liebelei (met een mooie rol van Romy Schneiders moeder Magda) en Lola Montez (1955), twee films van de in Duitsland geboren regisseur Max Ophüls. De Joodse Ophüls vluchtte een maand na het voltooien van Liebelei (1933) naar Frankrijk, om via Nederland, waar hij Komedie om geld (1936) draaide, en Italië uiteindelijk terecht te komen in Hollywood. Na de Tweede Wereldoorlog keerde hij terug naar Frankrijk, waar hij begin jaren vijftig de bitterzoete films La ronde, Le plaisir en Madame de… maakte. Lola Montez was zijn laatste film, hij stierf in 1956.

De prestigieuze internationale coproductie Lola Montez gaf Ophüls de kans om in kleur en in CinemaScope-formaat te draaien. Van de film bestaan drie taalversies: Frans, Duits en Engels. Op deze dvd staat de Duitse versie, die al in 2002 werd gerestaureerd door Filmmuseum München.

Rechtenkwesties verhinderden een eerdere uitbreng. In de tussentijd brachten Criterion en Second Sight de gerestaureerde Franse versie uit (gespeld als Lola Montès), nu is er dus keuze.

Een door restaurateur Stefan Drössler samengestelde vergelijking laat de verschillen zien tussen de door hem in ere herstelde premièreversie en latere, desastreus ingekorte en anderszins verbasterde versies. Ophüls stond bekend om zijn elegant vloeiende lange takes, Lola Montez bevat er enkele fraaie staaltjes van, maar deze werden in paniek over de slechte ontvangst vlak na de première bruut kapot gesneden.

De indertijd geflopte film is een meesterwerk dat anno 2018 misschien nog wel sterker resoneert. Ophüls voert de tragische titelheldin Lola Montez (Martine Carol) op als circusact, met letterlijk de vrouw als spektakel. Voor 25 cent mag het publiek haar impertinente vragen stellen over haar vermeend scandaleuze verleden, zo was de courtisane de minnaar van zowel Franz Liszt als koning Ludwig I. Na afloop kan iedereen voor 1 dollar haar hand schudden. De opruiende aanprijzingen van de stalmeester (Peter Ustinov) staan in contrast met flashbacks die laten zien hoe haar leven echt verliep. Maar het sensatiebeluste publiek (inclusief de filmkijker?) verkiest de mythe die haar presenteert als geslepen vrouw, niet als slachtoffer van haar sluwe moeder of zelfzuchtige mannen. Zij bestaat slechts als product ter exploitatie. Toch behoudt zij haar waardigheid, dixit Liszt: “Je geeft je lichaam, maar je houdt je ziel.”