LES RENDEZ-VOUS DE PARIS

"Een rendez-vous in Parijs kan een verrassing opleveren of een teleurstelling", zingt een accordeonduo in een Parijse straat met luchtige vrolijkheid. De toon voor een komedie is gezet, maar natuurlijk schuilt er in de film van de inmiddels hoogbejaarde filmmeester Eric Rohmer (1920) een flinke adder onder het gras. Wie heeft er nog zin in een geheim afspraakje na het zien van Les rendez-vous de Paris?

Zoals vroeger een superieur voetballende Johan Cruyff de indruk wekte dat voetballen eigenlijk heel eenvoudig is, zo suggereren de films van Eric Rohmer dat het maken van een goede film niet moeilijk is. Een beetje improviseren, camera erbij, een vlotte montage en op naar de volgende film. Niets is minder waar, want Rohmers films zijn gebaseerd op zorgvuldige, doordachte scenario’s, met als basis intelligente dialogen die het anekdotische altijd overstijgen. Daarnaast beschikt de regisseur over de gave om acteurs op hun gemak te stellen, zodat die in zijn films altijd een ontspannen indruk maken. Ook in Les rendez-vous de Paris spatten de virtuoze ambachtelijkheid en het spelplezier weer van het doek af.
Dergelijke begrippen klinken bijna ouderwets, maar wie denkt dat Rohmer gedateerde films maakt, heeft het bij het verkeerde eind. Rohmers films — Les rendez-vous de Paris vormt geen uitzondering — zijn modern zonder ooit modieus te worden. Als er één regisseur is die altijd trouw is aan zichzelf, terwijl hij ook de vinger aan de pols van de tijd heeft, is het Rohmer. Trends zijn deze filmauteur een gruwel. Recent hekelde hij het soort (Franse) film dat zich kenmerkt door "een cultus van het beeld, een zekere heftigheid, een hang naar geweld, een vaag expressionisme, theatrale inslag, megalomanie van de regisseur en de behoefte om een groot publiek te behagen door sterren in dienst te nemen." Wie wil weten wat voor films Rohmer maakt leest al deze kwalificaties nog eens, maar dan met een ontkenning ervoor.

Geheime agenda’s
Sinds zijn debuut in 1959 tot een paar jaar geleden werkte Rohmer bij voorkeur binnen een thematisch raamwerk, omdat dat hem hielp zijn ongebreidelde gedachtenstroom te ordenen. Zo maakte de katholieke cineast tussen 1962 en 1972 met als motto ‘Six contes moraux’ zes films over ethisch dilemma’s. Vervolgens maakte hij tussen 1980 en 1986 zes films onder de titel ‘Comédies et proverbes’, waarna hij tussen 1989 en 1991 twee films maakte onder de noemer ‘Contes des quatres saisons’. Sindsdien gunt Rohmer zich meer vrijheid. In 1992 maakte hij L’arbre, le maire et la mediathèque, waarin hij de politieke corruptie en meer in het algemeen de teloorgang van oude waarden hekelt. Daarna was het drie jaar stil, waarna hij vorig jaar verraste met het op 16mm gedraaide Les rendez-vous de Paris, dat door Cahiers du Cinéma, met de overspannenheid die dit tijdschrift eigen is, meteen tot meesterwerk werd gebombardeerd. Helemaal ongelijk heeft het blad overigens niet, want de film bevat alle elementen, die Rohmer tot zo’n bijzondere filmmaker maken.
Les rendez-vous de Paris bestaat uit drie korte films, die gaan over ontmoetingen met (geheime) potentiële geliefden. Dat klinkt weinig spectaculair, maar Rohmer slaagt erin het hele scala aan onzekere emoties en geheime agenda’s dat bij het onderwerp hoort treffend te verbeelden. Niet de mate van liefde maar een keten van toevalligheden, leugentjes en misverstanden bepaalt de afloop van de drie films. In Les rendez-vous de 7 heures ‘verspeelt’ een jongen door onhandig een ontmoeting te arrangeren met een vrouw waarvoor hij nauwelijks iets voelt, de vrouw waarvan hij werkelijk houdt. In Les bancs de Paris houdt een getrouwde vrouw een minnaar aan het lijntje, terwijl deze ervan overtuigd is dat zij haar echtgenoot voor hem zal verlaten. En in Mère et enfant, 1907 blijft een schilder zonder geliefde achter als hij een vrouw afwijst die veel voor hem voelt en zijn zinnen zet op een vrouw die niets van hem moet hebben.

Toevalligheden
In Les rendez-vous de Paris speelt oude sater Rohmer een ingenieus spel door frivoliteit en luchtigheid te suggereren, daar waar zijn personages in werkelijkheid ronddolen in tergende onzekerheid of de verliefdheid wederzijds is. Rustig van de liefde genieten is er bij Rohmer dan ook niet bij, wat hij illustreert door een beeldengroep te tonen waarin een man een vrouw bemint, terwijl boven hen een cycloop staat die een rotsblok op de geliefden wil werpen.
Rohmer gaf Les rendez-vous de Paris de vorm van een komedie, omdat hij vindt dat dit genre bij uitstek geschikt is om de contradicties en de zwakheden van de menselijke natuur bloot te leggen. Zijn film toont de verliefde mens als een kwetsbaar wezen, die gemakkelijk gemanipuleerd kan worden. De wreedheid waartoe dat gemakkelijk leidt, gaat hij niet uit de weg. Het meest duidelijk is dat in Les bancs de Paris, waarin de getrouwde vrouw op opportunistische wijze gebruik maakt van haar minnaar, die zij dumpt als hij niet langer bruikbaar is als pion in haar schaakspel. Maar ook de twee andere films illustreren terloops de wrede willekeur van de liefde, omdat toevalligheden, misverstanden en selectieve informatieverstrekking daarin bepalender zijn dan rationele beslissingen. Les rendez-vous de Paris laat zien dat in de strijd om de liefde geen ridderlijke regels gelden, maar alle middelen zijn toegestaan. De scherpe observator Rohmer ontgaat zelfs het kleinste leugentje niet, de milde moralist Rohmer zet zijn personages hun zwakheden betaald. Les rendez-vous de Paris is zowel een amusante als diepzinnige film, een zeldzame combinatie.

Jos van der Burg