Les fantômes d’Ismaël

Arnaud Desplechin weeft op Escheriaanse wijze flarden van verhalen door elkaar in het wild ambitieuze Les fantômes d’Ismaël.

Tot genoegen van sommigen en irritatie van anderen draait alles in Arnaud Desplechins Les fantômes d’Ismaël om Ismaël, gespeeld door Desplechins alter ego Mathieu Amalric in zijn zevende samenwerking met de regisseur. Ismaël worstelt met zijn nieuwe script, een verhaal over de raadselachtige Ivan Dedalus (Louis Garrel), die wel of niet een spion is. Amalric mag daarbij vol gas de geaffecteerde kunstenaar spelen terwijl vrouwen zich op oudtestamentische wijze aan zijn voeten werpen.
Desplechin weeft op bijna Escheriaanse wijze flarden van verhalen door elkaar, al had hij ongetwijfeld de ambitie om een en ander beter op elkaar te laten aansluiten.
Twintig jaar geleden verdween Ismaëls grote liefde Carlotta (Marion Cotillard). Haar lichaam werd nooit gevonden. Jarenlang rouwde hij om het verlies tot twee jaar geleden Sylvia verscheen, een astronoom gespeeld door Charlotte Gainsbourg. Als Ismaël op een dag in hun strandhuis aan zijn script werkt, loopt Carlotta binnen alsof er nooit iets is gebeurd.
Er is meer, zoals Ismaëls claim dat in de renaissance niet één maar twee soorten perspectief zijn uitgevonden. Wat natuurlijk terugslaat op de verschillende perspectieven in de film, want naar wiens verhaal kijken we hier nou eigenlijk? Dat van Ismaël of van zijn al dan niet fictieve broer Ivan Dedalus, een man met ‘een onwaarschijnlijk gezicht’ en ‘een atypische loopbaan’?
En bestaat Carlotta echt of is haar verschijning een fantoompijn, een pijn zo hevig dat die zich in de wereld manifesteert? En hadden we al gezegd dat Desplechin niet alleen het eenduidige perspectief maar ook de chronologie heeft losgelaten? Kortom: Les fantômes d’Ismaël is een schitterend ongeluk.
Ismaëls verdriet, Ivans thrilleravontuur, Ismaëls worsteling met het onvoltooide script, het zijn allemaal versies van Desplechins dromen, angsten, liefdes en verdriet. Perspectieven die bovendien tegelijk (dus niet chronologisch) op het doek worden gesmeten, à la Jackson Pollocks action painting, een stijl die in de film nadrukkelijk langskomt. Die hang naar actie verklaart ook de rusteloze camera die zoekt naar de samenhang tussen al die fragmenten. Dat de film daar niet helemaal in slaagt, is jammer, maar het maakt Desplechins film wel tot een wild en ambitieus avontuur.
Wat hier echter ontbreekt, is het gevoel dat het allemaal deel uitmaakt van iets groters. Als Ivan Dedalus wordt gevraagd hoeveel levens hij eigenlijk heeft, is het antwoord ‘net als iedereen, twee of drie’. Dat is de stem van Desplechin, de maker die leeft door zijn personages. Maar alleen de stem van de maker is niet genoeg om deze wereld te verklaren. Zoals alleen de stem van God ook niet meer genoeg is.

Ronald Rovers