Kunstroof

Ze schaften een navigatiesysteem aan en tikten ‘museum’ in. Zo simpel kan een wereldberoemde kunstroof beginnen.

Nee, deze Roemeense criminelen wisten niets van kunstgeschiedenis. Maar Google weet alles, lieve mensen. Op 16 oktober 2012 stal deze vriendengroep, in exact 2 minuten en 48 seconden, zeven belangwekkende, peperdure schilderwerken van Lucian Freud, Paul Gauguin, Meijer de Haan, Henri Matisse, Pablo Picasso en Claude Monet. De Rotterdamse Kunsthal zou state of the art-beveiliging hebben, maar dat bleek niet het geval.

De kunstroof werd wereldnieuws en de jacht op zowel de werken als de boeven werd direct in gang gezet. De daders werden uiteindelijk gevonden en berecht, maar de vraag is hoe blij we daarmee moeten zijn. De doeken werden namelijk verbrand teruggevonden in de huiskachel van de moeder van een van de hoofddaders. Een van de geïnterviewden in deze onderhoudende hybride film trekt een vlijmscherpe conclusie: “Operatie geslaagd, patiënt overleden.”

Jorien van Nes (A Long Story, 2013; Goede moeders, 2021) regisseerde zowel dramaproducties als documentaires. Bij VPRO’s Waskracht! experimenteerde ze al met hybride verhaalvormen. In Kunstroof werkt die techniek bijzonder goed. Op basis van politieverhoren laat ze acteurs de hele roof, planning en bijna knullige nasleep na­spelen. Deze onervaren daders sneden de stukken uit hun lijsten, vervoerden ze in gare plastic zakken en hadden eigenlijk geen idee hoe ze de gestolen waar aan de man moesten brengen.

Tussendoor vertellen onder meer kunstconservatoren en de hoofdinspecteur van de politie Rotterdam over de achtergrond van de specifieke werken en de internationale klopjacht op de Roemenen. Het smakelijkste verhaal komt van kunstdetective Arthur Brand. Hij geeft zijn visie op deze kunstroof en vertelt hoe gestolen kunst een ingewikkelde, maar helaas niet onmogelijke reis door criminele werelden kan afleggen. Hij wordt bijgestaan door ex-kunstrover Octave ‘Okkie’ Durham, die zelf ooit tegen de lamp liep toen door hem uit het Van Gogh Museum gestolen schilderijen aangetroffen werden bij een Italiaanse maffiabaas. De bekende meesterdief is goed gebekt. Hij snapt wel dat de Roemenen voor de Kunsthal kozen: “Een winkel van Tip de Bruin is beter beveiligd.”

Kunstroof zoomt in op één wereldberoemde misdaad, maar schijnt ook een licht op kunstroof in het algemeen. Welke schimmige wereld schuilt achter zo’n diefstal? Wie haalt een werk in huis waar de hele wereld naar speurt? Wat zijn bepaalde werken in geld waard en hoe verhoudt zich dat tot hun kunsthistorische waarde?

Dit strak gemonteerde verhaal kent zoveel spannende, smeuïge en doldwaze aspecten dat je bijna zou vergeten dat we als kunstliefhebbers wérkelijk iets verloren hebben: die wereldberoemde schilderijen. Al heeft Arthur Brand ook daar zo zijn gedachten over.