Joost Rekveld: 11 Films
De punt achter de zin
Dertien films van experimenteel filmmaker en lichtkunstenaar Joost Rekveld zijn ver-za-meld op de dvd 11 Films. Is de manier waarop licht zich door de tijd beweegt vergelijkbaar met muziek?
Wat is dat toch met onze neiging, of zelfs conditionering om zelfs in de meest abstracte vormen toch figuratieve elementen te willen herkennen? Of in een opeenvolging van beelden een verhaal te willen zien? Misschien is het nog niet eens het allermoeilijkste om vormen en kleuren te zíen vervormen, maar hoe communiceer je er vervolgens over? Wat betekenen (uiterst filmische) begrippen als tijd of beweging? Joost Rekveld (1970) is op dit moment wereldwijd een van de interes-santste filmkunstenaars die zich met deze vragen bezighoudt. Er is nog een derde vraag in zijn werk belangrijk, namelijk: wat zijn de machines (media) die het mogelijk maken om tijd en beweging zichtbaar te maken met behulp van dat andere voor film zo belangrijke element: licht?
Dertien films die Rekveld sinds midden jaren negentig maakte zijn nu gerestaureerd en op een simpelweg 11 Films getitelde dvd uitgebracht. De films hebben nummers, en die gaan niet netjes van 1 naar 11, (of 13): Rekveld nummert zijn films, en soms zijn er versies, of afgekeurde of gestrande projecten, maar de telling gaat voort, wat ook meteen zijn systematische, bijna wetenschappelijke aanpak illustreert. Tot zijn belangrijkste inspiratiebronnen horen de vergeten of doodlopende sporen in de geschiedenissen van wetenschap en audiovisuele media in hun meest brede zin. Je zou het speculatieve media–archeologie kunnen noemen, maar eigenlijk is het meer dan archeologie nog een soort Jurassic Park. Rekveld graaft niet alleen de botten van die dinosauriërs uit, maar knutselt uit het DNA van die botten ook speculatieve reconstructies. Neem bijvoorbeeld een van zijn meest recente werken #37 (2009) waarin de Griekse filosoof Andronicus wordt geciteerd, uit de Paradoxographus Palatinus (een natuurfilosofisch werkje uit de derde eeuw), waarin hij stelt ooit, ‘ergens in Spanje’ zichzelf reproducerende stenen te hebben waargenomen. Hoe dat er vervolgens uit zou kunnen zien toont de film. Het is een van de meest enerverende van Rekvelds werken, vol meanderende mandala’s en kristalvormende caleidoscopen.
Visuele muziek
Een ander bekend werk is #11 Marey < – > Moiré (1999). Daarin zijn fotografische experimenten om beweging weer te geven van filmpionier Étienne-Jules Marey (1830-1904), zo gemanipuleerd dat ze het beroemde Moiré-interferentie-effect oproepen; denk aan van die dansende lijntjes in ruitjespakken op oude beeldbuis-tv’s.
Rekveld begon films te maken vanuit een grote interesse in elektronische en niet-westerse muziek, abstracte cinema en wat je visuele muziek zou kunnen noemen. Een van de eerste vragen die hij zich als maker stelde was of de manier waarop licht zich door de tijd beweegt op dezelfde manier ‘gecomponeerd’ zou kunnen worden als muziek, een essentieel andere kijk op film en narrativiteit dan we gewend zijn. Die vraag dateert uit de tijd dat hij aan de Interfaculteit Beeld en Geluid van het Conservatorium Den Haag studeerde (het tegenwoordige ArtScience van de Hogeschool der Kunsten Den Haag, waar Rekveld ook les heeft gegeven; tegenwoordig is hij artistiek onderzoeker aan de Universiteit Gent). Zijn werk is systematisch, maar vol visuele speelsigheid, een abstracte film maken over ‘zwangere stenen’ geeft het zelfs iets droogkomisch mee. Maar het zit ook vol visueel genot. Je wilt er het liefste alleen maar naar kijken, en dat denken even uitschakelen. En woorden als betoverend of hallucinant vermijden, maar dat is het allemaal wel.
Dankzij nauwkeurige aantekeningen van Rekveld bij elk van de films in een begeleidend boekje is het nu ook makkelijker om te begrijpen hoe zijn werk een voortdurende dialoog met kunstgeschiedenis en technologie is. Het proces van onderzoek en het zelf ontwerpen en programmeren van de ‘machines’ die beelden maken is daarbij een steeds duidelijker gearticuleerd onderdeel van het kunstwerk geworden. Het resultaat, dat wat wij de film noemen, zelfs al is het alleen maar een verzameling punten, is slechts de punt achter een zin. En dat is het verhaal wat Rekveld schrijft.
