JENSEITS DER STILLE

Jenseits der Stille is een betoverende Duitse film waarin de dovenproblematiek vanuit een onverwachte invalshoek wordt belicht. Centraal staan niet zo zeer de doven zelf, maar een rebels meisje dat met dove ouders is opgegroeid. Een verfrissende film, met enkele spannende scènes.

In tegenstelling tot veel van haar Duitse collega’s liet de jonge scenarioschrijfster en regisseuse Caroline Link zich niet verleiden om het publiek opnieuw een doldwaze komedie voor te schotelen. Een artikel in een Amerikaanse krant, waarin de auteur het leven met haar dove ouders uit de doeken deed, stuurde haar gelukkig in een hele andere richting. Link verdiepte zich in de dovenproblematiek en moest constateren dat er, in vergelijking met Amerika, nog heel wat in te halen viel. Waar gebarentaal op veel Duitse scholen nog steeds niet voorkomt, zijn er in Amerika theaters waar toneelstukken in gebarentaal worden opgevoerd en bestaat er een universiteit waar men in gebarentaal kan afstuderen. "In Amerika zijn ze minstens twintig jaar verder", zo wordt er in Jenseits der Stille veelbetekenend opgemerkt. Link neemt daarmee duidelijk stelling tegen de wijze waarop doven een behoorlijke deelname aan het maatschappelijke en culturele leven nog steeds wordt ontzegd. En de manier waarop zij dat doet is zeer verfrissend te noemen.

Levend ondertitelingssysteem
Centraal staat Lara, dochter van dove ouders. Het is een meisje dat op achtjarige leeftijd de gebarentaal van haar ouders perfect beheerst. Dit in tegenstelling tot de mensen in haar omgeving. Lara is daardoor op jonge leeftijd al de ultieme spreekbuis van haar ouders. Met de elfjarige Tatjana Trieb in de rol van Lara is het een prachtig vroegwijs meisje geworden dat zich met een verpletterende energie over haar ouders ontfermt. Prachtig is de scène waarin haar moeder naar een film op televisie zit te kijken. Je vraagt je af hoe ze die film in godsnaam kan volgen, maar doordat Link haar camera op dat moment iets laat zakken, komt het levende ondertitelingssysteem in beeld: Lara zit in kleermakerszit onder de televisie in gebarentaal de dialogen te vertalen. Een scène waarin Lara haar moeder leert fietsen, toont een mooie omkering van de rollen. Link slaagt erin om deze scène een heus thriller-effect mee te geven, wat weer een prachtige vooruitwijzing is naar een uiterst dramatische gebeurtenis later in de film. Hoewel Lara zich in hoge mate verantwoordelijk voelt voor haar ouders, is ze zich ook terdege bewust van een zekere machtspositie. Ze maakt hier vrolijk misbruik van wanneer zij tijdens een gesprek tussen haar ouders en haar onderwijzeres als tolk optreedt en de drie volwassenen feestelijk om de tuin weet te leiden. Meer en meer begint Lara zich echter bewust te worden van de enorme last die op haar schouders rust. Wanneer Lara achttien is en de rol van Tatjana Trieb inmiddels is overgenomen door de Franse actrice Sylvie Testud wil ze aan het conservatorium van Berlijn gaan studeren. Het betekent dat ze haar ouders in de steek moet laten, met alle dramatische gevolgen van dien.

Klezmer-muziek
Jenseits der Stille is een sterke film omdat Link erin slaagt de dovenproblematiek vanuit een onverwachte invalshoek te belichten. Ze bekijkt niet zo zeer de positie van de dove ouders, maar die van het rebellerende meisje dat met de ouders zit opgescheept. Een educatieve toon ligt bij dit soort films op de loer, maar van een schooljuffrouwen-mentaliteit kan Link niet worden beticht. Jenseits der Stille is ook geen film die uit medelijden gemaakt is. De film straalt, ondanks de uiterst serieuze problematiek en de dramatische wendingen in het verhaal, een bepaalde brutaliteit en vreugde uit. Thriller-elementen zou je hier niet zo snel verwachten, maar de onweersscène in het begin en de scène waarin Lara haar moeder leert fietsen zijn ongetwijfeld spannend. Daarbij speelt het prachtige camerawerk van Gernot Roll een belangrijke rol. Door Lara’s voorliefde voor joodse Klezmer-muziek, weet Link ook een zekere melancholie te creëren. Link balanceert op het randje van het melodrama, maar zoals Lara zich door de problemen heen slaat, zo weet ook Link behendig de valkuilen van het valse sentiment te vermijden.

Belinda van de Graaf