Il sol dell’avvenire

In Il sol dell’avvenire brengt Nanni Moretti ietwat paradoxaal een ode aan de cinema van weleer. Ook paradoxaal: juist de liefde voor cinema ontbreekt in deze film over het belang van cinema.

In Il sol dell’avvenire speelt regisseur/producent/scenarist/acteur Nanni Moretti een regisseur die worstelt met het maken van een nieuwe film. Niet vanwege zijn eigen middelmatigheid als regisseur – hoewel de film-in-een-film waarvan we flarden te zien krijgen niet anders dan middelmatig genoemd kan worden – maar vanwege iedereen om hem heen.

Giovanni’s vrouw, die zijn carrière lang zijn producent is geweest en er nu over denkt beide relaties te verbreken, steekt inmiddels meer energie in het produceren van actiefilms van een jonge regisseur. Een bevriende financier blijkt onbetrouwbaar. De productiemaatschappij geeft alleen maar om data en hekelt het gebrek aan “wtf-momenten” in de film. Castleden negeren Giovanni’s aanwijzingen en gaan zelf met het scenario aan de haal.

Er is een vleugje charme te bespeuren in scènes waarin een koppige regisseur moet omgaan met de beslommeringen die bij het moderne filmmaken komen kijken. Maar deze charme wordt vrijwel onmiddellijk verstikt door de extreme zelfingenomenheid van Moretti’s stijl van filmmaken.

De premisse van Il sol dell’avvenire is natuurlijk niet zonder knipoog: de film is zelfverwijzend, metatekstueel en satirisch – niet voor niets noemt Moretti zijn regisseur Giovanni, naar zijn eigen volledige voornaam. Maar uiteindelijk is de portrettering van de regisseur als een gepassioneerde maar onbegrepen man die de goede zaak bevecht volkomen oprecht.

Die oprechtheid is vooral een probleem omdat Giovanni, en de film met hem, niet zoveel zinnigs heeft te zeggen behalve dat filmmaken moeilijk maar belangrijk is. Dat cinema een kunst is die een langzame dood sterft door streamingdiensten en marketingteams. Maar dat hij de moeite waard is om voor te vechten. Dat mag allemaal wel zo zijn, maar het vreugdeloze Il sol dell’avvenire laat ons nooit het belang van cinema zien.

Moretti verbindt het belang van cinema als kunst met zijn gebruikelijke show van links engagement. Giovanni’s film gaat over de Italiaanse Communistische Partij ten tijde van de Sovjet-invasie in Hongarije in 1956. De Italiaanse communisten weigerden solidair te zijn met Hongarije en de banden met de Sovjet-Unie te verbreken. De film lijkt een parallel met cinema te willen leggen, die in zekere zin ook wordt binnengevallen terwijl de rest van de wereld erbij staat en ernaar kijkt. Maar dit verband wordt nooit uitgediept.