IL POSTINO

Sinds Jacques Tati’s Jour de fête is de postbode op de fiets een dankbaar onderwerp voor film. Het rondbrengen van de post is een goed excuus om bij verschillende personages over de vloer te komen. In Il postino heeft hoofdpersoon Mario maar één klant, maar dat is dan ook wel een bijzondere: Pablo Neruda. Over de vriendschap tussen een poëtische postbode en een beroemde dichter.

Iemand die zijn biografie de titel ‘Ik beken, ik heb geleefd’ geeft, kan niet echt deugen. Toch geldt de Chileen Pablo Neruda als een van de grootste dichters van deze eeuw en won hij in 1971 de Nobelprijs voor literatuur. Behalve dichter was Neruda diplomaat en politicus: na de oorlog zat hij drie jaar voor de Communistische Partij in de Chileense Senaat. Toen de partij verboden werd moest hij uitwijken naar Europa. In 1952 bracht Neruda zijn ballingschap door op een klein eilandje voor de kust van Napels. Hij was beroemd en werd aanbeden: twee jaar eerder was zijn door Spaanse Burgeroorlog en marxisme geïnspireerde magnum opus ‘Canto general’ verschenen. Hij was de held van het volk, het waren hun verlangens die hij in eenvoudige taal trachtte te verwoorden.

Sensuele metaforen
Het authentieke bezoek van Neruda aan Italië dient als uitgangspunt voor het overigens gefingeerde verhaal van Il postino. Vol enthousiasme reageren de eilandbewoners op het bioscoopjournaal waarin Neruda’s komst wordt aangekondigd. Een van de bewonderaars is Mario Ruoppolo, zoon van een visser en zeer tegen zijn zin voorbestemd om het beroep van zijn vader te volgen. Schuchtere Mario heeft een hang naar groots en meeslepend leven maar kan geen kant op op het kleine eiland. En het lef om het eiland te verlaten heeft hij niet.
Mario’s leven verandert als hij zich aanmeldt bij het postkantoor en hij door de chef wordt belast met een speciale taak: post bezorgen bij Pablo Neruda. De beroemde balling, ingetogen gespeeld door Philippe Noiret, woont met een vriendin in een afgelegen huis en krijgt stapels post, opvallend genoeg bijna uitsluitend van vrouwen. Stukje bij beetje weet Mario Neruda’s aandacht en nieuwsgierigheid te wekken. Geleidelijk groeit de vriendschap: Neruda leert Mario wat een metafoor is en hoe je met poëzie vrouwen kunt verleiden.
Met behulp van sensuele metaforen — als een man je gaat aanraken met woorden zijn zijn handen nooit ver weg, had tante nog gewaarschuwd — verovert Mario zijn Beatrice. Na hun huwelijk verlaat Neruda het eiland, om tot Mario’s grote teleurstelling niets meer van zich te laten horen. Pas als Neruda jaren later naar het eiland terugkeert hoort hij hoe belangrijk hij is geweest voor Mario en dat het te laat is om daar nog met hem over te praten.

Timide dertiger
Van enige opwinding, in welke vorm dan ook, is in Il postino geen sprake. De regie van Michael Radford (Another time, another place, 1984) volgt het tempo en de kleur van de lokatie: traag als de vissersbootjes, bleek als het middaglicht. Het is een bezadigde manier van filmmaken die met uitsterven bedreigd lijkt. Alle aandacht gaat naar de twee acteurs, en Noiret en Troisi zijn aan elkaar gewaagd. Het is mooi om te zien hoe de arrogante Neruda en de onzekere Mario naar elkaar toe groeien. Neruda herkent Mario’s gevoel voor taal en vraagt hem op zeker moment zelfs om een passend adjectief.
Veel heeft Il postino te danken aan het doorzettingsvermogen van Massimo Troisi. Niet alleen kwam Troisi met het oorsponkelijke idee bij Radford, ook stond hij er op dat het project voltooid zou worden, ondanks zijn hartaanval aan het begin van de opnames. Troisi was niet langer dan twee uur per dag beschikbaar, speelde de pijn van zijn gezicht en overleed de dag nadat de opnames waren voltooid op 41-jarige leeftijd.
Troisi’s populariteit als acteur en regisseur was beperkt tot Italië. In Nederland was hij te zien in twee nostalgisch getinte films van Ettore Scola: Splendor was in de bioscoop te zien, Che ora è? is door de VPRO vertoond. In beide films was Marcello Mastroianni de tegenspeler en speelt Troisi een wat schlemielige, timide dertiger die het leven nauwelijks aan kan en lijkt te zijn blijven steken in zijn puberteit. Ook in Il postino speelt Troisi deze rol, met zijn slome, nasale manier van praten.
Waarschijnlijk is Il postino geworden wat Troisi voor ogen stond: een kleine film met een eenvoudig verhaaltje, vol warme herinneringen aan een Italië dat niet meer bestaat. Nostalgie is het sleutelwoord: uit Il postino spreekt een verlangen naar de saamhorigheid van met z’n allen naar de bioscoop, het geleuter op het dorpsplein, de bruiloft in de kroeg, het binnenhalen van de visnetten. Het moge sentimenteel klinken, in dit geval is het oprecht en dan mag het.

Mark Duursma