IEP!

De nieuwe jeugdfilm iep!, die te bijzonder en poëtisch is om alleen aan kinderen over te laten, gaat over een meisje dat het grootste deel van de tijd uit het zicht is verdwenen. Ze vliegt telkens weg.

Is de hoofdpersoon eigenlijk wel een meisje? De man Warre (Huub Stapel) en zijn vrouw Tine (Joke Tjalsma), die haar op een mooie dag onder een struik vinden, komen er niet goed uit. Ze noemen haar Viegeltje, omdat het kleine mensje een paar slordig gefabriceerde verenfladders heeft in plaats van armen, en omdat ze van alle klinkers alleen de ‘ie’ goed kan uitspreken. Ze zegt ‘Piepie’ en ‘Miemie’ en eet graag wormen, maar moet dat echt met vork en mes? Het vanzelfsprekende wordt vreemd, en het vreemde vanzelfsprekend in iep! — de film naar het bekroonde boek van Joke van Leeuwen die tot 22 september nog geregisseerd was door Rita Horst.
Op die datum hakte de rechter de knoop door in een tussen Horst en producent Lemming Film gerezen conflict over de eindmontage. Lemming kreeg daarmee toestemming een iets kortere versie uit te brengen dan de regisseur voor ogen stond, waarna Horst niet meer op de titelrol wilde staan.
Hoe betreurenswaardig die kwestie ook is, op de sfeer en toon van deze warme en verbeeldingsrijke vertelling kan die inkorting nauwelijks invloed hebben gehad. De taal- en gedachtespelletjes die het boek zo origineel en uitnodigend maken, spelen in de film noodgedwongen een veel kleinere rol, maar het gevoel van verwondering is gebleven.

Stoppelveld
Dankzij prachtige fotografie en uitgebalanceerde vormgeving speelt de film zich af in een wereld die voortdurend balanceert tussen herkenbaar realisme en een sprookjesachtig soort prentenboek. Het eenzame maar knusse huisje op de heuvels en de ietwat sjofele maar altijd hartelijke Warre en Tine passen daar perfect in, net als het iets afwijkende woordgebruik in de simpele dialogen.
De meest wonderbaarlijke vondst is het meisje Kenadie Jourdin-Bromley, dat Viegeltje speelt. Hier knipper je werkelijk even met de ogen. Het blijkt allemaal echt te zijn en geen special effect, zoals ondergetekende even vermoedde. Behalve die vleugels natuurlijk, suffie. Door een zeer zeldzaam voorkomende vorm van dwerggroei is Jourdin-Bromley heel klein, maar met normale proporties, alhoewel haar gelaatstrekken weer vreemd genoeg zijn om voor een vogelmeisje door te kunnen gaan. Laat deze opheldering van het raadsel uw betovering niet bederven.
Omdat Viegeltje voortdurend onhandig flapperend de vrijheid tegemoet vliegt, gaat de film vooral over de achterblijvers. Die ondernemen een avontuurlijke tocht — zomaar slapen onder de blote hemel in een stoppelveld! — om Viegeltje te redden, maar uiteindelijk vinden ze vooral troost en steun bij elkaar. Ook de volwassenen zijn hier soms nog kinderen.
De bezorgde Warre en Tine, het eenzame meisje Loetje, het jongetje dat zijn angst voor spoken wil overwinnen, en de stoere redder die kampt met gebrek aan zelfvertrouwen, allemaal worden ze door de ontmoeting met Viegeltje op een nieuw spoor in hun leven gezet. Dat het verhaal wat anekdotisch is en dat Viegeltje zelf volstrekt ongrijpbaar blijft, kan onbevredigend zijn, maar is ongetwijfeld zo bedoeld. Er is in iep! heel veel om achteraf met kinderen nog uitgebreid over te filosoferen.

Leo Bankersen