I, Tonya

I, Tonya mengt faux-documentaire, personages die zich naar de camera draaien om de waarheid van een scène in twijfel te trekken, split-screens, muzikale montages, en Coen-esque criminele stupiditeit. Het zorgt voor een rommelig geheel — maar met deze hoofd­persoon past dat eigenlijk wel.

Misschien handig om even op te frissen wie Tonya Harding (tegenwoordig Tonya Price) ook alweer was want haar hoogtijdagen liggen ruim twintig jaar achter ons. Harding was kunstschaatsster. Ze werd beroemd als de eerste Amerikaanse (en tweede vrouw ter wereld) die de moeilijke drievoudige axel liet zien bij een wedstrijd. Ze werd berucht toen haar concurrente Nancy Kerrigan in 1994 werd aangevallen en Jeff Gillooly, de ex-man van Tonya, achter de aanval bleek te zitten.

Lang stond Tonya Harding in de VS synoniem voor de slechte verliezer; de valsspeler; het white trash gevaar. Nu krijgt ze echter, net als meer vrouwen die verguisd werden in de jaren negentig, een revanche (soort van) in de vorm van I, Tonya van Craig Gillespie. “Based on irony-free, wildly contradictory, totally true interviews with Tonya Harding en Jeff Gillooly“, kondigt een titelkaart aan.

Die interviews zien we ook nagespeeld. Tonya (Margot Robbie) zit kettingrokend in haar keuken, grof en strijdbaar en verongelijkt en vilein. Jeff is een beetje een sneu mannetje geworden, met raspende stem en ontwijkende antwoorden. LaVona, de moeder van Tonya zit aan een ademhalingsapparaat, een vogel op haar schouder. Trainer Diane, de fictieve journalist Matin Maddox en bodyguard Shawn (Paul Walter Hauser), die de aanval op Kerrigan organiseerde, komen langs om commentaar te leveren op wat we in flashbacks zien.

Het zijn karikaturen. Hoewel, de personen in dit relaas zijn ook wel karikaturaal. Tonya is een trotse redneck. Haar moeder slaat haar als ze klein is; dwingt haar op het ijs te blijven als ze naar de wc moet. Als Tonya een relatie krijgt met Jeff leert ze al snel om blauwe plekken met make-up te verbergen. Tonya is allerminst een lijdzaam slachtoffer — ze verweert zich met hand en tand — maar een slachtoffer is ze wel. Dat verklaart misschien ook waarom ze moeite heeft om in andere aspecten van haar leven verantwoordelijkheid te nemen voor haar daden: “het is niet mijn schuld” is een terugkerend refrein.

Klungelig
Gillespie geeft je de tijd om Tonya te leren kennen. Hij laat zien hoe weinig opties ze had. Hoe ze bij wedstrijden door juryleden werd bestraft omdat ze niet vrouwelijk genoeg was, of in ieder geval niet het juiste soort vrouwelijk: te gespierd, te ordinair. Pas na een uur komen we dan toe aan het incident en de (onbeantwoorde, misschien onbeantwoordbare) vraag over hoe groot de rol van Tonya daarin nu eigenlijk was.

Margot Robbie is eigenlijk te mooi en te lang om de kleine, gedrongen Tonya Harding te spelen. Toch overtuigt ze door de intensiteit waarmee ze de rol speelt. Je mist haar als de film een uitstapje maakt naar Coen-territorium om te tonen hoe klungelig de aanval op Kerrigan was. Zij is het die zorgt dat Tonya, ondanks al haar gebreken, een zekere waardigheid houdt. Zij is het ook die zorgt dat de film samenhangt ondanks de soms wat onduidelijke toon en op z’n minst opmerkelijke muziekkeuzes.

Dat we nu zoveel verhalen uit de jaren negentig te zien krijgen is niet zo verrassend: je ziet er de opkomst van de celebrity-cultuur, dat fake news van alle tijden is, en dat de wereld hard was (is) voor onconventionele vrouwen. “She doesn’t fit in, she stands out“, zegt LaVona over haar dochter. I, Tonya is een pleidooi voor vrouwen — en films — die uit de toon vallen.