I Dream in Another Language

Een Mexicaans magisch-realistisch liefdessprookje bevat prikkelende gedachten over de vraag hoe taal de wereld koloniseert.

Als een taal sterft, sterft dan ook de wereld die in die taal kan worden uitgedrukt? Als je tegen niemand kunt zeggen: “Ik hou van jou”, bestaat de liefde dan nog wel? Of bestaan er ook dingen zonder woorden en blijven woorden bestaan lang nadat de mensen die ze uit kunnen spreken gestorven zijn? I Dream in Another Language (Sueño en otro idioma) van de Mexicaanse filmmaker Ernesto Contreras is zowel een filmgedicht als een magisch-realistisch liefdessprookje waarin alles om die vragen draait. Het is een rijke film die, hoewel alles in plot en verhaal over taal gaat, toch relatief weinig woorden nodig heeft om dat geraffineerd en gelaagd te vertellen.

Waar te beginnen? Je zou kunnen beginnen bij de aankomst van de jonge linguïst Martin in een jungledorpje aan de kust waar de twee laatste bekende mensen leven die Zikril (een fictieve, voor de film ontworpen ‘inheemse’ taal) spreken. Het blijken er drie en de verwikkelingen beginnen als een van hen sterft en de twee die overblijven niet met elkaar spreken. Extra complicatie: een van hen spreekt alleen Zikril. Om hun taal (en hun mythische wereld) te laten overleven zullen deze twee mannen weer met elkaar moeten gaan praten.

Je zou ook eerder kunnen beginnen. Bij de Engelse les die de kleindochter van een van de mannen op de plaatselijke radio geeft. Later zal ze vertellen zo de dorpelingen te willen helpen die naar de Verenigde Staten vertrekken op zoek naar werk en een betere toekomst. Taal opent je wereld.

Wereldtaal Engels als unificerende taal staat in de film tegenover wereldtaal Spaans. De taal van de kolonisator en de kerk. Het is een vooruitschaduwing van hoe de introductie van het Spaans in het dorpje van Isauro en Evaristo een breuk tussen beide hartsvrienden-en-ietsje-meer teweegbracht. Opeens werden er taboewoorden geïntroduceerd.

Het Zikril wordt in de film voorgesteld als een paradijselijke taal waarin mensen en dieren, de kleinste zandkorrel en de verste ster in de kosmos met elkaar kunnen communiceren. Een scheppingstaal die zelfs de baas is over de dood. Ondanks het melodrama dat af en toe op de loer ligt en het gevaar dat deze thema’s vanuit een oneigenlijk exotisme worden bekeken, is I Dream in Another Language vaak ook licht en humoristisch. We weten nooit helemaal zeker of de ‘intermediairs’ ook echt vertalen wat de anderen zeggen, en de gesprekken in het Zikril blijven op een moment na onvertaald. Misschien is die muziek der sferen wel een stuk banaler of alledaagser dan we denken. En dat maakt de film – ook dankzij z’n woordeloze visuele rijkdom – dan weer onuitsprekelijk betoverend.