Human Nature

Neem een overmatig behaarde jongedame (Patricia Arquette), een anaal gefixeerde wetenschapper (Tim Robbins) en een als aap opgevoede wildeman (Rhyf Ifans), geef ze alledrie een seksuele frustratie mee, en kijkt wat er gebeurt. Ziedaar het laboratoriumexperiment dat schrijver Charlie Kaufman onder de titel Human Nature in een geestig kronkelend scenario verpakte.

Na Being John Malkovich maakt Charlie Kaufman met Human Nature andermaal duidelijk waar hij heen wil: mensen laten zich veel meer leiden door hun aangeboren dierlijke instincten dan ze zouden willen toegeven. Geheid materiaal voor komedie, die nog extra dol wordt door Kaufmans bewonderenswaardig vermogen tot absurdisme.

Opnieuw werd er een gerenommeerd clipregisseur aangezocht om Kaufmans bedenksels te verbeelden. Dat werkt: (de auteurs onder de) clipmakers zijn vanwege hun achtergrond in hoge mate bereid op te gaan in een sterk idee, hoe idioot ook. En ze hebben zich in hun eigen vak nooit iets van realisme aan hoeven trekken, wat goed past bij Kaufmans wereld, die voor al te realistische details (hoe komt de wetenschapper aan financiering? Hoe overleefde de vrouw in de natuur?) hermetisch is afgesloten. Zo stuwde Spike Jonze Being John Malkovich tot grote hoogten van bizarre logica.

Human Nature’s Michel Gondry is misschien nog wel een groter clipgenie dan Jonze, en zeker even eigenzinnig. Björk liet hij krimpen en groeien in een duister sprookjesbos voor haar ‘Human Behaviour’. Bij ‘Around the World’ van Daft Punk bedacht hij een aan oude Top Pop-decors herinnerend robotdansje. Voor The Chemical Brothers maakte hij de duizelingwekkend psychedelische video waarin een meisje door de kaleidoscoop wordt gehaald (‘Let Forever Be’) en, recent, een door de zon beschenen treinlandschap waarvan de huizen, fabrieken en bedradingspalen voorbijschieten precies op het ritme van de muziek (‘Star Guitar’). Allemaal clips waarin de werkelijkheid op oogstrelende manier verdraaid wordt, met een verlaten sfeer, een klein beetje melancholie en een zweem van surrealisme. Gondry geeft dan ook geen krimp wanneer hij de kijker met vaste hand langs de vreemdere uithoeken van Kaufmans scenario moet leiden. De screwball-elementen worden met een plezierig understatement opgediend, en zo hoort het ook.

Felle zon
Met Kaufmans puberale zwartgalligheid heeft Gondry echter minder. Daarvoor is hij te veel een lyricus. Waar Kaufman met aanstekelijk plezier menselijke pretenties doorprikt en de banaliteit van het leven etaleert, daar kan Gondry het niet laten om toch af en toe op zoek te gaan naar schoonheid. De scène bijvoorbeeld waarin de haarvrouw en de aapmens naakt door de bomen achter elkaar aan slingeren heeft de dromerige pracht van Gondry’s beste clips. Of, een kleiner moment: de eerste keer dat de aapmens de stad in gaat wordt de straat beschenen door een felle zon, terwijl het heel hard waait — een weersomstandigheid die je echt nóóit in films ziet, en die je juist daardoor zo direct treft. Deze lyriek had een mooie aanvulling kunnen zijn op Kaufmans vrolijke cynisme, maar ze sluiten uiteindelijk nergens op elkaar aan.

Bovendien: Human Nature mist een lekkere voetzoeker als de vondst met het hoofd van Malkovich. Een film die over de menselijke aard gaat had een dergelijk onberekenbaar verhaalelement goed kunnen gebruiken, want nu loopt hij iets te zeer langs lijnen van onvermijdelijkheid. Hoe mooi en hilarisch die soms ook kunnen zijn.