Helmut Newton: The Bad and the Beautiful
Een drang om altijd en overal te provoceren
In het honderdste geboortejaar van Helmut Newton (1920-2004) brengt een nieuwe documentaire een eerbetoon aan de invloedrijke en spraakmakende fotograaf. De controverse rond zijn werk wordt in deze film nauwelijks serieus genomen maar eist wel erg veel aandacht op.
In 1981 publiceerde Vogue Paris een geruchtmakende modereportage. Hij bestaat uit een serie tweeluiken waarbinnen de compositie van beide foto’s identiek is. Maar terwijl de modellen op de ene foto gekleed zijn in exclusieve haute couture, hebben ze in de andere geen draad aan het lijf. Nergens kon een allusie op het sprookje van Andersen over de nieuwe kleren van de keizer meer ironie in zich dragen dan in deze bijbel van high fashion en dat maakt deze fotoserie zo kenmerkend voor de persoonlijkheid en het provocerende werk van Helmut Newton (1920-2004).
Hij fotografeerde talloze beroemdheden, van Salvador Dalí tot David Bowie. Maar vrouwen waren zijn favoriete onderwerp. Of zij nu naakt, in een glimmend leren korset of in dure designer outfits voor zijn lens poseerden, de gestileerde composities waarin zij figureren hebben vrijwel altijd een seksuele lading. Naast bewondering en succes leverde dat Newton ook onvermijdelijk de kritiek op dat zijn erotiserende beelden bijdroegen aan de objectivering van vrouwen.
Tegenover zijn bekende Big Nudes, levensgrote naaktportretten waarin de modellen krachtig en uitdagend de lens in kijken, staan foto’s die moeilijker te associëren zijn met female empowerment. Een geketende Grace Jones; een model met een gipsbeen en een kruk, naakt in een ongemakkelijke pose; een op het strand gedumpt naakt vrouwenlichaam waarvan de bovenste helft schuilgaat in een vuilniszak.
Zijn obsessie voor vrouwelijk naakt was een vorm van voyeurisme – vrouwen die voor hem poseerden verzekeren steevast dat hij nooit een vinger naar hen uitstak – en terwijl Vogue hem vanwege het fetisj karakter van veel van zijn foto’s uitriep tot ‘King of Kink’ noemde Newton zichzelf liever een ‘naughty boy’. Die naughtiness uitte zich vooral in een niet te onderdrukken drang om altijd en overal te provoceren. Voorbij de schandaalfactor van die serie uit 1981, ‘Dressed and Naked’, nam hij, terloops maar zichtbaar voor ieder die het zien wilde, ook de mode-industrie op de hak; met diezelfde spot parodieerde hij in andere series het societywereldje waarin hij zijn brood verdiende.
Getuige à décharge
Newtons honderdste geboortedag valt op 31 oktober dit jaar, en dat gegeven is de meest waarschijnlijke aanleiding voor het uitbrengen van Helmut Newton: The Bad and the Beautiful. Gero von Boehm, een film- en televisiemaker die in zijn veertigjarige loopbaan meer dan honderd documentaires over kunst en geschiedenis maakte, raakte eind jaren negentig bevriend met Newton en filmde hem een paar jaar voor zijn dood in zijn huis in Monaco. Wiebelige homevideobeelden tonen Newton als een joviale grappenmaker die verder niet van plan is zich in de kaart te laten kijken. We zien hem aan het werk in enkele fragmenten uit een documentaire van Adrian Maben uit 1989, Helmut Newton: Frames from the Edge; en over dat werk spreken zowel Vogue-hoofdredacteur Anna Wintour als June Browne, Newtons levens- en professionele partner die op beide terreinen een niet te onderschatten rol speelde. (Haar documentaire over hem, Helmut by June, gefilmd tijdens fotoshoots in de jaren negentig, werd uitgebracht in 2007.)
Naast hen interviewt Von Boehm een reeks vrouwen die voor Newton poseerden: modellen Sylvia Gobbel, Nadja Auermann en Claudia Schiffer en actrices onder wie Charlotte Rampling, Grace Jones, Isabella Rossellini en Hanna Schygulla. Schygulla gaat in op de invloeden van Newtons jeugd als Joodse jongen in de Weimarrepubliek, maar verder lijkt de all-female cast vooral opgeroepen als getuige à décharge voor een beschuldiging die pas later in de film, in een archieffragment uit een Franse talkshow, door Susan Sontag wordt verwoord: dat Newtons werk misogyn is. Dat hij de controverse over het werk vertroebelt met getuigenissen over Newtons uitstekende relaties met de vrouwen die met hem samenwerkten, bewijst eigenlijk vooral dat Von Boehm in de hele kwestie niet werkelijk is geïnteresseerd.
Uitgekiende composities
Gezien zijn eigen relatie met het onderwerp van zijn documentaire hoeft het misschien niet te verrassen dat Von Boehm helemaal niet uit is op zo’n kritische evaluatie. Minder begrijpelijk – of vergeeflijk – is het dat tussen alle tedere herinneringen en eerbewijzen van de beroemdheden het werk zelf er zo bekaaid vanaf komt. Het is ook een ongelukkig idee om Newtons beelden te animeren door er continu zooms, tilts en pans op los te laten. Doordat de foto’s nooit stil en nauwelijks volledig in beeld komen, wordt het bijna onmogelijk hun unieke kwaliteiten op waarde te schatten: de geraffineerde composities en de belichting die daar een wezenlijk onderdeel van uitmaakt. Elk van zijn foto’s vertelt een heel verhaal: het zouden stills kunnen zijn uit een film noir of een surrealistische thriller, of snapshots van een extreem fortuinlijke paparazzo. Zijn belangrijkste inspiratiebron is zijn eigen fantasie, maar ook documentaire- en nieuwsfotografie en film zijn bekende invloeden op Newtons werk. Juist in die suggestie van het ‘ervoor’ en ‘erna’ spreken deze foto’s tot de verbeelding, en nodigen ze uit er zelf een scenario bij te bedenken – met een slechte afloop, of een mooie.
