HAUT BAS FRAGILE

Jacques Rivette zorgt altijd voor verrassingen. Maakte hij drie jaar geleden een historische film over Jeanne d’Arc, bij Haut bas fragile heeft hij zich laten inspireren door de naoorlogse Amerikaanse musical. Tot een traditionele genrefilm heeft dat niet geleid, want er wordt weliswaar gezongen en gedanst in Haut bas fragile, maar de film ontbeert een conventionele verhaalontwikkeling.

In Jeanne la Pucelle vertelt Rivette het levensverhaal van Jeanne d’Arc, de heilige maagd van Orléans, die hij portretteert als een gewone boerendochter. Zij is geen mythisch personages dat door Gods hand wordt geleid, maar een aardse sterveling die over veel wilskracht beschikt. De tegenstelling met Haut bas fragile is groot, want deze film speelt zich af in het hedendaagse zomerse Parijs en de personages zijn drie jonge vrouwen. Maar hoe alledaags de situering en de personages ook zijn, door de verweving van hun levens en een aantal toevallige ontmoetingen, lijkt aan die herkenbare wereld een raadselachtige ordening ten grondslag te liggen. Dat in de film veel gedanst en gezongen wordt, draagt natuurlijk ook bij aan de wat irreële sfeer.

Verloren herinneringen
De drie vrouwen in Haut bas fragile zijn Ninon, Ida en Louise. Ninon verdient op een dubieuze manier haar geld. In haar voornemen haar criminele leven achter zich te laten neemt ze een baantje bij een koeriersdienst, maar het bloed kruipt waar het niet gaan kan. Ze is impulsief, beweeglijk en brutaal. Ida werkt in een bibliotheek. Ze is wat eenzelvig en praat voornamelijk tegen haar kat of tegen zichzelf. Louise is net terug in Parijs. Van haar tante heeft ze een groot huis geërfd, maar meestal zit ze op haar hotelkamer. Ze is van goede afkomst en gedraagt zich stijlvol en elegant. Alle drie vrouwen zijn alleen en op zoek naar een andere manier van leven, naar hun afkomst en naar verloren herinneringen. De titel van de film verwijst naar de drie personages. Haut naar Louise, die omschreven wordt als puur en ongerept, een onbeschreven blad door de leegte in haar herinnering. Bas naar Ninon vanwege haar duistere verleden, en fragile naar Ida die haar wortels niet kent.
De kijker wordt geleidelijk de wereld van de ‘musical’ binnengevoerd. De eerste dansscènes passen heel logisch binnen het verhaal, dat zich op dat moment in een nachtclub afspeelt. Ook later in de film komen het zingen en dansen voort uit de situatie. Het dansen bestaat uit het om elkaar heen cirkelen en elkaar aftasten. Als er in een lied wordt uitgebarsten zonder dat daar aanleiding toe is, komt dat vreemd over, maar storend is het niet. Maar meer dan op musicals lijkt Rivette terug te grijpen op een van zijn eerdere films, namelijk La bande des quatre. In die film brengt hij vier vrouwen bij elkaar die iets verbergen. De uiteindelijke intrige is nauwelijks van belang en wordt ook nooit helemaal duidelijk. Het gaat Rivette om het spel van de vier actrices.

Excuus
Haut bas fragile speelt volledig in de tegenwoordige tijd, er zijn nauwelijks verwijzingen naar verleden of toekomst. Als kijker val je op een schijnbaar willekeurig moment midden in het leven van deze vrouwen. De spaarzame informatie die je krijgt over hun leven is afgeleid uit het heden. Dat verduidelijkt hun huidige situatie, over het verleden roept het alleen maar meer vragen op.
Rivette geeft zijn actrices, die allen een aandeel hadden in het scenario, alle tijd en ruimte om hun verhaal te ontwikkelen. Het duurt tamelijk lang voordat de paden van deze drie vrouwen elkaar kruisen. Tot op dat moment staan de drie levens los van elkaar en valt niet te voorspellen hoe ze elkaar ooit zullen ontmoeten. Dat gebeurt uiteindelijk heel onnadrukkelijk. Dan begint zich ook zoiets als een plot te ontwikkelen.
Haut bas fragile is het interessantst als de gebeurtenissen nog alle kanten op kunnen, als de samenhang nog in raadselen is verborgen. Als de plot moet worden afgewikkeld, en je als kijker informatie hebt die de personages nog moeten ontdekken, zakt de film een beetje in. Dan verliezen de personages ook veel van hun aanvankelijke raadselachtigheid.
Het is niet zo dat alles op het einde van de film op zijn plaats valt en alle verwachtingen van de kijker ingelost worden. Rivette laat genoeg open om iets van de onwerkelijke sfeer van de film vast te houden. Het is hem ook niet om de plot te doen, zo lijkt het. Het verhaal is meer een excuus voor het spel dat eraan vooraf gaat. Dat spel wordt in alle vrijheid gespeeld, in een heel eigenzinnig tempo en met onverwachte wendingen. Daarin zit de charme van de film en niet in de uiteindelijke ontknoping.

Petra van der Ree