Gräns

In het magisch-realistische Gräns krijgt Scandinavische folklore een nieuwe, eigentijdse betekenis. Ali Abbasi schotelt de kijker een duister, gedurfd sprookje voor over een eigenaardig ogende Zweedse douanier.

Douanier Tina (Eva Melander in een prachtrol) beschikt over een uitzonderlijke gave die op haar werk goed van pas komt: ze kan op afstand ‘schaamte, schuldgevoel en woede’ ruiken. In een terminal in de haven van Stockholm snuift ze met haar neus richting groepen passagiers, die afkomstig zijn van de grote schepen die net zijn aangemeerd. Het tafereel ziet er mede dankzij Tina’s eigenaardige uiterlijk nogal dierlijk uit: ze lijkt op een Neanderthaler met haar borstelige wenkbrauwen, grijze huid, grove jukbeenderen en ferme overbeet. En net als de oermens voelt ze zich thuis in de natuur: in haar vrije tijd wandelt ze vanuit de bungalow die ze met haar vriend bewoont blootsvoets de bossen in, waar ze graag vertoeft, tussen het mos en de wilde dieren.

Tijdens haar diensten stuit de grenswacht vooral op relatief onschuldige dranksmokkel door minderjarige kwajongens. Op een dag ruikt ze iets vreemds bij twee passanten. Eerst wordt een zakenman gearresteerd vanwege bezit van kinderporno – ook een thema in de film. Dan houdt Tina een ander dubieus type staande: deze clochard-achtige verschijning, die niets onbetamelijks bij zich draagt, heeft dezelfde robuuste uiterlijke kenmerken als Tina – zijn er meer zoals zij? Ze besluit de vreemdeling later op te zoeken, en wordt nieuwsgierig naar haar afkomst. Haar ouders hebben altijd gezegd dat ze een chromosoom mist, maar hoe komt ze aan de littekens op haar rug en gezicht?

Het werkelijke hoe en waarom ontvouwt zich gaandeweg, in deze duistere, gedurfde en groteske verfilming van een Scandinavische mythe waarmee de Iraans-Zweedse filmmaker Ali Abbasi dit jaar in Cannes de Un Certain Regard-competitie won. Abbasi bewerkte (samen met coscenarist Isabelle Eklöf) voor Gräns het gelijknamige korte verhaal van John Ajvide Lindqvist (de auteur en scenarist, bekend van Let the Right One In, bemoeide zich eveneens met het scenario). Net als in zijn debuutfilm Shelley (2016) gebruikt Abbasi in Gräns op knappe wijze conventies uit de genrefilm om het verhaal een eigentijdse betekenis te geven: zet minderheden niet weg als ‘anders’.