GHOST WORLD

Na opmerkelijke documentaires over de bluesviolist Louie Bluie en de controversiële cartoonist Robert Crumb brengt Terry Zwigoff in zijn zwartkomische speelfilmdebuut Ghost world een eerbetoon aan het leven buiten de mainstream.

De wereld deugt niet en wordt bevolkt door leeghoofden, losers en engerds. Ziedaar de filosofie van hartsvriendinnen Enid (Thora Birch) en Rebecca (Scarlett Johansson), die zojuist in een duffe buitenwijk van L.A. hun middelbare school hebben afgerond. Het zich met rariteiten en kitsch-objecten omringende duo zet zich zo cynisch mogelijk af tegen de banale wereld om hen heen. Ondertussen lijkt diezelfde stomme wereld ook alle interesse in hen te hebben verloren. Terwijl de zwaar bebrilde Enid onverdroten doorgaat met het zich wentelen in wansmaak — Bollywoodfilms, sm-maskers uit de plaatselijke seksshop, verveelde bezoekjes aan de ‘Mona Lisa of the bad fake 50’s diners’ — wil Rebecca eigenlijk door met haar leven: een huis zoeken, werken, geld verdienen.
De verwijdering tussen de vriendinnen wordt compleet wanneer Enid bevriend raakt met treurige veertiger Seymour (Steve Buscemi), door haar omschreven als "such a clueless dork, he’s almost kinda cool". Seymour heeft zich eigenlijk al verzoend met het feit dat hij een eenzame buitenstaander is, en wijdt al zijn tijd aan zijn collectie 78-toerenplaten en blues-memorabilia. De onwaarschijnlijke verhouding tussen Enid en Seymour zet bij beide iets in beweging: ze worden zich allebei bewust van hun verkrampte relatie met de buitenwereld.
Of Seymour echt geholpen is met zijn hierop volgende flirt met het ‘echte leven’ is nog maar de vraag, maar Enid neemt in een poëtisch open einde in ieder geval het besluit om verder te gaan. Niet dat al haar problemen zijn opgelost, dit is nu eenmaal niet de The breakfast club waarin een onbegrepen tiener zich alleen maar de juiste pose en kleren hoeft aan te meten om te worden geaccepteerd door de boze buitenwereld.

Grillige schoonheid
Ghost world is gebaseerd op de gelijknamige undergroundstrip van Daniel Clowes, die zelf meeschreef aan het scenario. De enigszins anekdotische opbouw van het boek is deels overgenomen, zoals in de geestige episode waarin de vriendinnen een stel vermeende satanisten achtervolgen. Eveneens intact gebleven zijn de vele sarcastische opmerkingen van Enid, die optimaal tot hun recht komen dankzij het briljante spel van Thora Birch, die haar rol van de nurkse tiener in American beauty hier schitterend uitdiept. En als we het toch over de acteurs hebben, de melancholische vertolking van Seymour is misschien wel de mooiste uit Steve Buscemi’s loopbaan, terwijl hij in een scène na de eindcredits ook nog eens uiterst komisch mag uitpakken.
Toch is Ghost world meer dan een aaneenschakeling van bijtende grappen en licht vervreemdende anekdotes. Dankzij de overkoepelende verhaallijn over de verhouding tussen Seymour en Enid krijgt de film de allure van een lofzang op mensen die anders durven te zijn dan anderen. Zwigoff, die zelf ook te boek staat als een zonderling en een buitenstaander, laat in zijn gedetailleerde portrettering van de hoofdpersonen zien hoeveel grillige schoonheid er kan schuilen in een bestaan buiten de mainstream. Maar hij sluit ook zijn ogen niet voor de problemen die ontstaan door je helemaal van de wereld af te keren. Regelmatig laat Zwigoff de gebeurtenissen zien vanuit het verbitterde perspectief van Enid, en op zulke momenten vertoont Ghost world veel overeenkomsten met de gitzwarte films van Todd Solondz. Maar waar Solondz zijn personages soms erg liefdeloos behandelt, daar overheersen bij Zwigoff liefde en compassie.

Fritz de Jong