Four Daughters

Kaouther Ben Hania schetst in deze subliem hybride docufictie een moedig portret van intergenerationeel trauma en toont hoe bevrijdend verhalen kunnen zijn.

In Tunesië verschenen vele nieuwsberichten over de dochters van Olfa Hamrouni en hoe zij zich aansloten bij IS. Regisseur Kaouther Ben Hania raakte gefascineerd door de vraag wat jonge vrouwen zoals Ghofrane en Rahma Chikaoui tot radicalisering drijft. Het leidde tot de hybride documentaire Four Daughters (Les filles d’Olfa), die in sobere cinematografie het aangrijpende verhaal vertelt van vier zussen en hun zoektocht naar autonomie. De film won in Cannes L’Œil d’Or voor Beste Documentaire en werd in diezelfde categorie genomineerd voor een Oscar.

Wat is de meest geschikte vorm om de caleidoscopische complexiteit van intergenerationeel trauma naar het medium film te vertalen? Ben Hania wilde zich verre houden van clichématige reconstructies. Four Daughters is in plaats daarvan een hybride van fictie en realiteit, waarin het navertellen, bevragen en fictionaliseren van het verleden subliem in elkaar overlopen.

Herinneringen worden in scène gezet door Olfa, haar dochters Eya en Tayssir en acteurs Ichraq Matar en Nour Karoui als de twee verdwenen dochters. Acteur Hend Sabri belichaamt Olfa op momenten dat het proces haar zelf te veel wordt. De reconstructies zijn het wrijven over de lamp dat kwelgeesten uit het verleden oprakelt, maar het treffende zit vooral in wat het losmaakt bij de vrouwen.

In de film wordt duidelijk dat Olfa een vrijgevochten geest heeft, maar in de loop der jaren toch is vastgelopen in het beeld van moederlijke autoriteit. Ze houdt vast aan de rol die de vrouw in het patriarchale systeem wordt toebedeeld en geeft die met harde hand door aan haar dochters. Het maken van de film wordt op sommige momenten een veilige plek voor de dochters om vrijuit te spreken over de onderdrukking die zij ervoeren. De acteurs en Ben Hania schromen niet om in deze gesprekken te bemiddelen, waardoor ook zij zich kwetsbaar opstellen door voor de camera uit hun rol te stappen.

Stukje bij beetje onthult de documentaire de ingrediënten in de giftige mix die maakte dat deze meiden zich aansloten bij IS. De onstabiliteit van de Jasmijnrevolutie bood vruchtbare bodem voor radicale ronselaars. Pogingen tot zelfontplooiing werden thuis in de kiem gesmoord.

In de reconstructie van een moment waarop Rahma schande spreekt van haar moeder omdat die geen niqab draagt, merkt de acteur op dat het dragen van de niqab en het proces van radicalisering voor de jonge vrouwen waarschijnlijk de meest voor de hand liggende optie was om controle te houden over hun eigen leven. Een schrijnend besef, met vooralsnog een open einde.