Forrest Gump

Sukkelaar leert Elvis met z'n heupen zwaaien

Tom Hanks als Forrest Gump

In de openingsbeelden van Forrest Gump landt een wit veertje na een langdurige zweeftocht voor de voeten van een jongeman die op de bus zit te wachten. Het lijkt meteen al heel knap hoe de cameraman dat veertje van zo hoog heeft weten te volgen. Maar als het veertje eenmaal tot stilstand is gekomen, precies tussen die schoenen, is duidelijk dat het hier om een groots special effect moet gaan.

Waarom wordt er zo veel moeite besteed aan zo’n onbenullig shot? Pas aan het slot van de film komt het veertje weer terug, om het verhaal mooi cyclisch af te ronden. Maar het veertje moet toch meer te betekenen hebben? Daarvoor zweeft het te mooi. Het wordt duidelijk uit de filmtoverij verder in de film dat het veertje een korte introductie is op het gebruik van techniek in deze film.

Regisseur Robert Zemeckis laat geen ruimtevoertuigen zweven, geen dinosauriërs voorbij rennen en geen acteurs met stripfiguren dansen. Hij past de meest ingenieuze effecten toe op de meest alledaagse zaken. Het gaat hem er niet meer om te laten zien dat de filmtechniek spierballen heeft, want dat weet iedereen al. Hij ontneemt de techniek de mythische afmetingen en mysterieuze krachten en laat het beeld er weer uitzien zoals vroeger: dat er geen twijfel over bestaat dat het is gebeurd zoals we het te zien krijgen. Dat is wezenlijk aan de illusie van film.

Grote Mensen
Dat veertje mag er dan wel onbelangrijk uitzien, hij komt niet zomaar voor de voeten van deze achterlijke Forrest Gump (Tom Hanks) terecht. Het veertje valt niet voor de voeten van een andere sukkel, bij een andere bushalte ergens in het universum. Dit veertje pikt Forrest Gump eruit, als de muisbestuurde cursor van Gods pc. Gump is door de Hoogste met de hand geselecteerd om ons door Zijn wereld te leiden.

En die wereld, het Noord-Amerikaanse deel daarvan in het bijzonder, heeft de laatste drie decennia heel wat meegemaakt, willen Zemeckis en zijn scenarist Eric Roth maar zeggen. Forrest Gump geeft een terugblik op een aantal belangrijke gebeurtenissen in de recente historie van de Verenigde Staten. Niet zomaar door reconstructie of zonder samenhang. Van al die bijzondere gebeurtenissen is Forrest Gump getuige. Zo iemand als hij is wel de laatste persoon om met zijn nietige leventje invloed op de loop van de wereldgeschiedenis te hebben, die immers de biografie van Grote Mensen heet te zijn. Maar daarom juist is Forrest onverdacht en kunnen zijn belevenissen zo spectaculair, sprookjesachtig en ongelooflijk zijn. Het geniale van Forrest Gump is dat het toch allemaal maar gebeurt.

Tom Hanks speelt de simpele ziel vanaf zijn puberteit. Hij werpt zijn orthopedische beugels af om hardloper en football-ster te worden. Zijn liefde met Jenny (Robin Wright) zal wel nooit wat worden, want zij is ondernemend en trekt de wereld in. Forrest is daarentegen een willoze speelbal. Niettemin: hij leert Elvis zijn befaamde heupbewegingen maken. Hij is er getuige van hoe de eerste jonge zwarte de Universiteit van Alabama betreedt. Hij wordt een held in Vietnam, waar hij het leven van zijn vrienden Lt. Dan (Gary Sinise) en Bubba Blue (Mykelti Williamson) redt. Hij wordt pingpong-kampioen, succesvol garnalenvisser en goeroe. Meerdere malen reikt een Amerikaanse president hem een hoge onderscheiding uit. En, als altijd ondanks zichzelf, hij belt de politie als hij ’s avonds vanuit zijn hotel inbrekers in het Watergate-gebouw ziet.

Speeltuin
De verweving van een fictief persoonlijk levensverhaal met de echte geschiedenis is een graag gebruikte narratieve opzet. Tussen beide kan het drama groeien en wringen. In de boze droom Zelig (1983) duikt Woody Allen ook op in historische journaalbeelden. In het cynische Being There (Hal Ashby, 1979) wordt de simpele ziel door omstandigheden en misverstanden eveneens een beroemd en machtig man. Maar in niemands filmleven wordt zo’n absurd, prikkelend en fantasierijk verband gelegd tussen zijn eigen onbenulligheid en het lot van de wereld als in dat van Forrest Gump.

Met zijn tijdreisdrieluik Back to the Future tartte Zemeckis ook al heel virtuoos de fantasie. Ditmaal is zijn speeltuin de belevingswereld van iedereen die vanaf de jaren zestig en zeventig de kranten, de radio en de televisie gevolgd heeft. De emoties die Forrest verpersoonlijkt, kent iedereen: de behoefte aan die ene grote liefde en het (onbewuste) verlangen eeuwig jong en onschuldig te blijven. Deze Everyman of Elkerlyc wordt niettemin over de wereldbol en door de tijd gejaagd om gestalte te geven aan een andere droom: wat zou er gebeuren als ik ‘daar & toen’ aanwezig was? Er is maar één reden te bedenken waarom het Forrest Gump wel overkomt en ons niet, en dat is omdat hij de ultieme onnozelaar is op wie alle krachten vrij spel hebben. Het lijkt zo lieflijk en filosofisch tegelijk wat Zemeckis hem laat overkomen, maar veel cynischer over de zin van het leven en ons doel op aarde had hij niet kunnen zijn.