EMMA

Niet alleen seks en geweld vieren hoogtij in het hedendaagse filmaanbod. Romantiek biedt de verwarde mens anno 1996 een stevig houvast. Uitgekookte studiobazen graaien gretig naar Jane Austen. Die van Miramax hebben uit Emma de donkere randen weggesneden die Sense and sensibility zo spannend maakten. Actrice Gwyneth Paltrow schittert in een suikerzoete versie van Austen’s wereld.

Het werk van Jane Austen is zo geniaal dat het op verschillende manieren kan worden geïnterpreteerd, afhankelijk van het wereldbeeld van de lezer/kijker. Penelope Spheeris’ Clueless is een moderne versie van de bemoeizieke Emma en haar mislukte pogingen tot koppelen. Ang Lee en Emma Thompson zagen vooral het keurslijf van de regels, etiquette en taboes als voornaamste dramatische gegeven voor Sense and sensibility, die er prompt met een paar Oscars vandoor ging. Ook de populaire BBC-serie Pride and prejudice laat zien hoezeer vrouwen in Austen’s tijd waren overgeleverd aan de willekeur van hun vaders, verloofden en echtgenoten.
De echte ster van Emma is echter niet schrijfster Jane Austen, maar actrice Gwyneth Paltrow die eindelijk de kans krijgt om uit de schaduw van haar vriendje Brad Pitt te kruipen. De afgelopen jaren was ze al te zien in Mrs. Parker and the vicious circle, Jefferson in Paris en Se7en, maar Emma is haar eerste hoofdrol. Paltrow straalt in haar titelrol een natuurlijke, kalme aristocratie uit die haar in deze film uiterst goed van pas komt. Alom wordt gesproken over Paltrow’s grote doorbraak, inclusief het bijbehorende gespeculeer over een Oscar.
Emma is de ongekroonde koningin van Highbury’s high society, hetgeen niet veel voorstelt want de bewoners van dit slaperige provinciestadje zijn al snel ergens van onder de indruk. Emma weet alles beter en iedereen vindt dat wel best. Haar advies omtrent amoureuze zaken wordt plichtsgetrouw opgevolgd, met de nodige gevolgen van dien. Want de vrijerloze maagd Emma blijkt toch minder ervaren met de dingen des levens dan haar arrogante snobisme suggereert. En dus gaat er het een en ander mis. Maar omdat dit een romantische komedie is, komen alle lijntjes keurig bij elkaar. Zelfs Emma, die het te druk had met andermans geluk, staat nog een leuke verrassing te wachten.

Suikerzoete Disney-kleuren
In tegenstelling tot de voorgaande Austen-projecten, negeert de scenarist en regisseur van Emma, Douglas McGrath, de ellende die het keurslijf van de high society kan veroorzaken. Hij maakte een lichtvoetige kerstfilm waarin etiquette een stroom van dolkomische misverstanden veroorzaakt. McGrath’s eigen scenario van het boek leidt tot een supergestileerde ‘screwball comedy’, in plaats van de zoetzure zedenschetsen die eerdere Austen-verfilmingen opleverden.
Emma is het regiedebuut van McGrath. Als journalist voor Vanity Fair en scenarist (Bullets over Broadway) heeft hij duidelijk meer affiniteit met woorden dan met beelden. Misschien daarom heeft hij de art director van Orlando, Michael Howells, zoveel ruimte gegeven om te spelen met kleuren, ruimte en details. De suikerzoete Disney-kleuren en de sprookjesachtige art direction geven de film een extra surrealistisch tintje.

Echte ster
Niet vaak krijgt een debuterend regisseur zoveel opbloeiend talent (Gwyneth Paltrow, Ewan McGregor en Alan Cummings) en zo’n groot studio-apparaat ter beschikking gesteld. McGrath heeft er zeker geen misbruik van gemaakt, maar hij heeft duidelijk gekozen voor het gemiddelde Amerikaanse publiek dat graag geniet van die grappige Engelsen en hun scherpzinnige gevoel voor humor. Zijn Highbury is een pittoresk plaatsje dat een kruising is tussen Charles Dickens en Anton Pieck. Voor de serieuze noot worden nog wat creperende dorpelingen opgevoerd, maar zonder dat het de luchtige, hap-snap sfeer van de film aantast.
Emma is een vermakelijke kerstfilm met een behoorlijke dosis romantiek en charismatische acteurs. Paltrow zorgt voor vonken met al haar mannelijke tegenspelers: de gladde charmeur Mr. Elton (Cummings), beroepsroddelaar Frank Churchill (McGregor) en de scherpzinnige Mr. Knightley (Jeremy Northam). De studio-machine heeft goed zijn werk gedaan en een perfect box-office produkt afgeleverd. Toch is het jammer dat Douglas McGrath voorbij gaat aan de rijkdom van dramatische grondstoffen die het werk van Jane Austen heeft te bieden. Daardoor lijkt het zien van Emma op het eten van een suikerspin; lekker zolang je ermee bezig bent, maar erg veel substantie heeft het niet.

Thessa Mooij