BULLETS OVER BROADWAY

De zeven Oscarnominaties voor Bullets over Broadway spreken klare taal: na enige tijd door heel Amerika te zijn uitgemaakt voor alles wat vies en voos is, hoort Woody Allen er wat Hollywood betreft weer helemaal bij. Anders zijn al die nominaties moeilijk uit te leggen: al is Bullets over Broadway nog zo leuk, Allen heeft in de afgelopen jaren echt sterkere films gemaakt.

Kosten noch moeite werden gespaard om het New York van de roaring twenties te doen herleven. In vergelijking met ander recent werk van Allen is het een behoorlijk toegankelijk en optimistisch verhaal, dat het ook goed zal doen bij het grote publiek. Toch is Bullets over Broadway vooral een gezellig feestje voor de fans, waarin alle bekende thema’s de revue passeren.
De eerste scène: in het kantoor van theaterproducent Julian Marx (Jack Warden) maakt de jonge toneelschrijver David Shayne (John Cusack) zich vreselijk druk over de afschuwelijke manier waarop zijn nieuwste schepping verminkt zal worden als hij er niet zelf de regie over voert. Hij kan niet langer leven met de compromissen die naar zijn zeggen zijn eerdere stukken deden floppen. De theaterproducent probeert de schrijver met beide benen op de grond te zetten door hem te wijzen op de werkelijke wereld, waar het er nu eenmaal hard aan toegaat, en waar je nu eenmaal compromissen moet sluiten om iets gedaan te krijgen.
Hoewel David zich een genie waant, en hij zich bij voorkeur spiegelt aan zijn grote voorbeeld Eugene O’Neill, zien de financiers geen brood in zijn stuk. De enige die zich bereid toont om geld in de produktie te steken is een gangsterbaas (Joe Viterelli), die echter wel als voorwaarde stelt dat zijn liefje, de bijzonder ongetalenteerde showgirl Olive (Jennifer Teal) een hoofdrol moet krijgen. Gretig om zijn stuk hoe dan ook op de planken te krijgen stemt David hiermee in, onder de ‘harde’ voorwaarde dat hij de rest van de rolverdeling helemaal zelf mag invullen.
Hij maakt vooral een groot punt van het casten van Helen Sinclair (Dianne Wiest), een Broadway-ster die eigenlijk haar beste tijd heeft gehad. Helen weet David zo te bewerken dat hij veranderingen aanbrengt die voornamelijk haar eigen aanwezigheid in het stuk te goede komen. Maar David laat zich niet alleen door Helen manipuleren. Gaandeweg het produktieproces blijft er van het oorspronkelijke toneelstuk steeds minder over. David doet als of zijn neus bloedt en volhardt in de rol van de Integere Kunstenaar.

Machinegeweer
Bij de repetities wordt Olive als een schaduw gevolgd door een lijfwacht, Cheech (prachtrol van Chazz Palminteri), die zich ook met het stuk gaat bemoeien. Cheech brengt Davids stuk ongevraagd tot leven met een aantal cruciale wendingen en begint het te beschouwen als zijn eigen werk.
David en Helen, Cheech en Olive, ze leven in twee volstrekt verschillende werelden: David brengt zijn tijd door op de terrassen van Greenwich Village, temidden van (andere) charlatans. Op deze terrassen voert men bewogen discussies over de Kunst en de steeds weer aan bedreigingen blootstaande integriteit van de Kunstenaar. In deze wereld waar meer gepraat wordt dan gehandeld dineert men met wijn en kaas, maar vooral ook met stijl. Hoe anders is de wereld van de gangsters: hier spreekt de stem van het machinegeweer. Terwijl Olive zeer moeizaam probeert haar tekst uit het hoofd te leren, geeft gangster Nick Valenti telefonisch moordopdrachten door, zoals een ander pizza’s bestelt.
De botsing tussen de twee werelden is door Allen zowel in komisch als in dramatisch opzicht mooi uitgewerkt. Komisch is bijvoorbeeld Olive, die met haar ordinaire raspstem een orakelende psychiater op de planken probeert te zetten. Dramatisch sterk is de tegenstelling tussen David en Cheech. Hoewel David zich in alles gedraagt als de kunstenaar wordt al gauw duidelijk dat de Cheech de enige echte kunstenaar is. Wanneer ook Cheech dit beseft begint hij zich steeds meer met het stuk te identificeren. In tegenstelling tot David die maar wat roept, accepteert Cheech geen compromissen en daar handelt hij dan ook naar. En dat is dan weer komisch.

Precies goed
Het decor van de woelige jaren twintig, met zijn jet-set schandalen, illegale drank- en goklokalen en elkaar op leven en dood bestrijdende gangsters, is met oog voor detail neergezet en in mooie bruintinten gefotografeerd. Het script loopt als een trein en zit vol met geestige dialogen en af en toe een sappige one liner. Onder Allens regie spelen alle acteurs zoals we dat in zijn films gewend zijn: precies goed. Naast eeuwige hoofdrolspeler New York en de hierboven reeds genoemde acteurs zijn er mooie rollen van Jim Broadbent, Rob Reiner en Tracey Ullman.
Bullets over Broadway is een onderhoudende film, die het vooral moet hebben van milde, optimistisch getoonzette humor. Er valt minder, of in ieder geval minder hard, te lachen dan bij de hilarische voorganger Manhattan murder mystery. Het niveau van toppers als Crimes and misdemeanors en het onvolprezen Another woman wordt zeker niet gehaald, maar wat zou het. Woody Allen is nog altijd een van die zeer weinige Amerikaanse regisseurs die films blijven maken met een volstrekt eigen signatuur, wars van alle modes. Daarom alleen al moeten ze Woody Allen een Oscar geven. Ieder jaar weer.

Fritz de Jong