ELECTION

Het spitsvondige Election lijkt in eerste instantie een bovenmodale highschoolkomedie te zijn, maar ontpopt zich tot een meedogenloze satire die de teloorgang van de hedendaagse democratie genadeloos aan de kaak stelt.

In de tienerfilms die genremeester John Hughes in de jaren tachtig maakte, trachtten de personages de legio puberdilemma’s waar ze mee kampten vooral met veel opstandigheid het hoofd te bieden. Ondanks een sporadische maatschappijkritische noot hadden de probleempjes waar Hughes’ adolescenten mee worstelden echter nooit meer diepgang dan die in de gemiddelde Nederlandse soap. Het blikveld reikte nooit verder dan de plaatselijke highschool, het bekrompen all-American gezinsleven en de tepels van de zo fel begeerde cheerleadercaptain. Alles kwam uiteindelijk toch wel weer goed als je maar jezelf was, van je medemensen hield en elke dag braaf je bordje leeg at.
Hoe anders is dit in het genadeloze en met recht voor een Oscar (voor beste scenario) genomineerde Election van Alexander Payne. Wat in eerste instantie een bovenmodale highschoolkomedie lijkt, ontpopt zich tot een uiterst spitsvondige satire op de Amerikaanse maatschappij in het algemeen en de presidentsverkiezingen in het bijzonder.
Op Carver High worden eerdaags verkiezingen gehouden voor het voorzitterschap van de schoolcouncil. De positie wordt door slechts één leerling begeerd: de streberige, mooie en manipulatieve Tracy (Reese Witherspoon). Helaas voor het meisje wil de populaire, democratisch ingestelde docent Jim McAllister (Matthew Broderick) zijn leerlingen een wezenlijke keuze laten maken en spoort de simpele, maar zeer populaire sporthunk Paul (Chris Klein, de integere koorknaap die in American pie op American beauty Mena Suvari joeg) aan zich ook verkiesbaar te stellen. Welgeluimd begint de goedzak aan zijn populistische campagne, terwijl de gedoodverfde winnaar Tracy al haar vileine vernuft moet aanwenden om Paul in de polls toch voor te blijven.
De strijd ontaardt helemaal in een slangenkuil wanneer de recalcitrante, impopulaire, neogotische Tammy (Jessica Campbell) zich als derde gegadigde voor het ambt verkiesbaar stelt. De lesbische zus van Paul doet er alles aan om haar broer het leven zuur te maken nadat haar vriendin haar heeft gedumpt ten faveure van Paul. Ondanks haar impopulariteit creëert de schrandere Tammy een enorme achterban door louter te zeggen wat iedereen wil horen.

Nepotisme
Net als in zijn vorige film Citizen Ruth schuilt de grootste kracht van Paynes aanpak in het feit dat hij slechts observeert en weigert partij te kiezen voor één van zijn karakters. Hij veroordeelt geen van de personages, maar kijkt sec hoe ver mensen kunnen gaan in hun overtuiging het goede te doen. Alle bedoelingen, zelfs die van de streberige Tracy, zijn op zichzelf eerbaar, maar wanneer ten bate van het nobele doel normen en waarden worden verbogen krijgt iedereen daar uiteindelijk toch de rekening voor gepresenteerd. De anders zo betamelijke docent McAllister schiet niet alleen te ver door in zijn streven het Tracy moeilijk te maken, maar veronachtzaamt dientengevolge ook zijn privéleven, en zelfs de immer brave Tracy verloochent grof haar smetteloze normen en waarden wanneer rivaal Paul daadwerkelijk dreigt te winnen.
Tegelijkertijd weet het integere Election echter, nog veel sterker dan Warren Beaty’s swingende Bulworth, op zeer subtiele maar meedogenloze wijze de hypocriete politieke arena van Uncle Sam tot op het bot te bekritiseren. Zowel de oorspronkelijke auteur Perrotta, op wiens boek Payne en Wilson hun script baseerden, als de scenaristen zelf moeten met pijn in hart constateren dat de pure democratie waar zij in geloven in het hedendaagse verkiezingscircus volledig is ondergesneeuwd door uiterlijk vertoon, loze beloftes, seksuele schandalen en achterkamertjesnepotisme. Niets nieuws onder de zon, maar zelden zo trefzeker weergegeven.

Robbert Blokland