Een dag in ’t jaar (Margot Schaap over)

Elke derde zaterdag 2 uur later

  • Datum 26-08-2015
  • Auteur
  • Gerelateerde Films Een dag in ’t jaar
  • Regie
    Margot Schaap
    Te zien vanaf
    01-01-2015
    Land
    Nederland
  • Deel dit artikel

De afspraak was: wat er ook gebeurt, het filmen gaat door. Elke derde zaterdag van de maand, telkens twee uur later. Tot er een film was waarin een jaar in een dag verstreek, of een dag in een jaar. Regisseur Margot Schaap: "Die intuïtieve manier van werken is belangrijk, omdat je op die manier echt andere, authen­tiekere scènes en films krijgt."

Door Sacha Gertsik

In 2013 liepen drie acteurs, een kleine crew en regisseur Margot Schaap telkens een dag per maand door Amsterdam, steeds weer een richting bepalend vanaf het punt waar ze vorige keer geëindigd waren. Een film over vriendschap en rouw. Maar vooral ook over film.
Het uitgangspunt van Een dag in ’t jaar lijkt op dat van Boyhood — het voorbijgaan van de tijd wordt ingezet als element in het maken van een film. Maar waar dit bij Boyhood een verhaalelement is, gebruikte regisseur Margot Schaap dit gegeven meer om af te wijken van een gangbaar systeem.
Schaap: "Het filmfinancieringssysteem in Neder­land werkt nu eenmaal zo dat als je geld aanvraagt, je al heel veel moet vastleggen. Dat is logisch, want het Filmfonds wil natuurlijk weten wat je gaat doen met het geld dat je krijgt. Maar ik vind het jammer dat film daardoor een weinig spontane kunstvorm is geworden. Ik merk dat als je met acteurs repeteert er dingen ontstaan die je verrassen. Dat zijn juist de dingen die je raken, maar ook de dingen die heel moeilijk van tevoren in een script te vatten zijn. Dus zo ontstond het idee omstandigheden te creëren die de spontaniteit weer mogelijk zouden maken. We verzonnen een strak concept met duidelijke ingrediënten: onze acteurs, de crew en een jaar lang elke derde zaterdag van de maand een draaidag. Het moest een experiment worden: wat ontstaat er dan?"

Margot Schaap

Rugzak
"Het verhaal ontstond uit de vorm. Al snel werd duidelijk dat de film dan moest gaan over twintigers, die in een grote stad leven en beslissingen uitstellen. Ze hebben het idee dat alles mogelijk is, terwijl dat in feite natuurlijk een illusie is."
Zo ontstonden Misha, Seb en Yvonne — drie mensen verbonden door het gemis van hun broer, vriend en ex-geliefde Twan. "In de voorbereiding hebben we vooral heel veel tijd besteed aan het uitwerken van de personages. Ik heb met de acteurs afzonderlijk biografieën geschreven en ze geïnterviewd als personage. Zo hebben we onderzocht wat interessante lijntjes in hun geschiedenis of onderlinge verhoudingen konden zijn voor het verhaal. Mijn idee was om dat allemaal te verzamelen, hen die rugzak te geven en dan letterlijk en figuurlijk op pad te gaan."
"Na elke draaidag keek ik het materiaal terug en besprak ik vervolgens met dramaturg Johan Sonnenschein hoe we op de interessante stukjes verder konden bouwen. Eigenlijk op dezelfde manier waarop we de locaties bepaalden: vanaf het punt waar we de vorige keer geëindigd waren, besloten we welke richting we op gingen lopen. Per maand keken we dus hoe het verder ging."

Openheid
Zo ontrolde zich een ongepland verhaal. "Van tevoren wist ik niet per se wat ik wilde vertellen. Dat vind ik ook terug in de film en zie ik niet als iets negatiefs. Volgens mij voel je dat de film in het begin zoekende is en uiteindelijk op zijn plek valt, steeds gerichter wordt."
"Die intuïtieve manier van werken is belangrijk, omdat je op die manier echt andere, authentiekere scènes en films krijgt. Ook omdat je een film afsluit als je van tevoren alles probeert te duiden. Het wordt dan functioneel, je gaat dan heel doelbewust te werk.
"Ik zie heel vaak hele functionele films. Dat vind ik jammer. Omdat het dan zo gesloten is dat ik als kijker het gevoel krijg erbuiten te staan. Terwijl ik het veel prettiger vind als er een soort openheid in een film zit. Dan kan ik meedenken en ben ik dus ook medeplichtig. Zo word ik als kijker onderdeel van de film, dan mag ik meedoen."

Cirkelbeweging
Een dag in ’t jaar ontleent zijn titel aan het gelijknamige gedicht van Herman Gorter, waarin hij een dag beschrijft die staat voor een jaar. Het versnelde verstrijken van de tijd wordt zo een manier om het onopvallende dagelijkse verstrijken van de tijd voelbaar te maken. Een markante overeenkomst met film in het algemeen, een medium dat bij uitstek draait om tijd. Het wegtikken ervan, de manipulatie ervan, in zoveel beelden per seconde.
"Ik heb gekozen voor Canto ostinato als soundtrack. Het is een improvisatiestuk, dus de muzikanten weten nooit wat ze precies gaan spelen. Maar er zijn wel ingrediënten, patronen in de muziek. Afhankelijk van de pianisten en hun dynamiek veranderen de herhalingen. Dat past natuurlijk heel erg bij de manier waarop ook wij hebben gewerkt. Maar wat ook goed past is dat er in de Canto een soort cirkelbeweging zit, die verschuift. Je weet niet precies wanneer of hoe, maar langzaam sluipt er verandering in een zich steeds herhalend patroon. Dat zit ook in de film, in die wandeling."
"De constructie van de film zorgt ervoor dat je als kijker moet gaan nadenken, wat het puur ervaren natuurlijk in de weg kan zitten. Maar hoewel ik de gedachtegang achter de film nu uitleg, hoop ik dat je tijdens het kijken ervan er niet zo theoretisch over na gaat denken. Ik hoop dat de kijker aan het begin van de film de constructie ziet, maar deze gaandeweg uit het oog verliest. En dat de personages het dan overnemen, dat ze gaan leven."